Kalangay sa Federalismo

Lagmit, tapos na sa sunod tuig nga eleksyon nga mapahigayon ang  Con-Ass gumikan sa kakulang na sa panahon. Nga gumikan sa ka-seryuso niining maong gimbuhaton pag-usab sa Konstitusyon (Cha-cha), ug pag-umol og bag-ong Federal Constitution, dili kini madali-dali ug nagkinahanglan pa kini og dugang mga pagtuon.

Si Budget Secretary Benjamin Diokno mismo miawhag sa mga proponent sa Federalismo nga nagkinahanglan pa kini og dugang mga pagtuon.

Matud ni Diokno nagtudlo siya’g fiscal federalism sulod sa daghan nang katuigan, nga matud niya, “the core of federalism is the fiscal side – how do you finance the federal government?”

Samtang atong nakita ang kaayo sa Federalismo, apan, kinahanglan ato usab hilngon ang bahin sa panalapi niini. Pila man gyud ka bilyon ka pesos ang atong ibubo pagpadagan sa Federalismo?

Una sa tanan, kinahanglan atong masayran ang mga functions o mga kaakohan ug gimbuhaton sa federal state ug sa regional o local states. Kini aron atong matino ang salapi nga gikinahanglan.

Matud ni Diokno, dili kuno klaro ang gihimo nga draft constitution. “That’s our problem: It’s not clear,” matud sa budget secretary. Iyang sugyot nga ilakip gyud sa bag-ong batakang balaud ang bahin sa ekonomiya. Ug nagkinahanglan kini og “in-depth study.”

Si Diokno igo lang nga midason sa sentimento usab sa ubang mga sakop sa gabinete ug sa Senado nga dili dalidalion ang pagtuki niining maong isyu.

Usa sa buot masayran ni Diokno, kon kinsa ang moabaga sa atong mga utang, public debt – ang federal government lang ba? O motabang ba pagbayad ang mga regional states?

Matud sa Department of Finance, ang atong pag-shift ngadto sa Federal system, makapaburot sa budget deficit ngadto sa P1.2 trillion, o 6.7 percent sa gross domestic product.

Dugang niini, nabalaka usab ang business community sa mga consequences unya kon modiretso kita’g shift to federalism.

Karong bag-o 19 ka business groups ang mipatimaan og pamahayag sa ilang kabalaka kon unsay mga resulta unya kon mag-federal  government  na kita.

Busa, gumikan niini, diin lakip ang mga economic managers sa gobiyerno mipalanog sa ilang kabalaka niining pagdalidali paghimo’g kausaban  sa atong Konstitusyon ug pag-shift ngadto sa federal system, angayan nga hatagan kini’g pagtagad – bisan kon malangay ang atong pagsagop sa federal form of government.

Gani, aduna may mga pangutana, kon kinahanglan ba gyud nga i-dismantle ang 1987 Constitution?

Di ba mahimo nga ang Local Government Code lay atong usbon ug hatagan og dugang  gahum ug revenue share mga LGUs?