Bag-ong tuig, bag-ong cartel

Natapos ang tuig 2015 nga padayong nitibugsok ang presyo sa lana ug way timaan kanus-a pa motugkad sa kinaubsan nga ang-ang. Gani, sa kataposang adlaw sa bag-o lang nanamilit nga tuig, nisulbong pagbalik ang produksiyon sa lana sa Estados Unidos human sa usa ka semana nga pagtidlom ug nigarantiya nga di pa mohubas ang nagbaha nga sobrang suplay sa lana sa kalibotanong merkado.

Sa labing uwahing kuwentada dayong sud sa bag-ong tuig 2016, niabot na og dul-an sa 70 porsiyento ang laslas sa presyo sa mga produkto sa lana sukad sa pagsugod og tidlom niadtong Hunyo 2014, o usa ug tunga ka tuig na ang nilabay.

* * *

Apan nakasaksi ang tibuok tuig sa 2015 sa usa sa labing dagkong kalibogan sa atong panahon: Nganong ang sobra na sa katunga nga paghiyos sa presyo sa lana wa man mosangpot sa tukma sab nga pagtidlom sa plitehan sa mga sakyanang pamasahero ug sa presyo sa inadlaw nga mga palaliton?

Kaniadto, mosaka lang og gamay ang presyo sa lana, molayat dayon ang plitehan ug presyo sa mga palaliton, apil nang kamunggay. Ang katin-awan sa mga negosyante mao nga ang mas mahal nga krudo nakapasaka sa gasto sa transportasyon sa kamunggay ug ubang utanon gikan sa mga umahan ngadto sa kamerkadohan ug busa makiangayon lang nga mousbaw sab ang presyo.

* * *

Nausab hinuon ang linya sa mga negosyante dihang gipaninglan og samang laslas sa ilang presyo sa ilang mga produkto ug serbisyo atubangan sa higanteng pagtibugsok sa presyo sa krudo, gasolina ug ubang produkto sa lana:

• Managsamang supak sa laslas sa plitehan ang mga drayber, kay gipasakaan sa operators ang abangan sa mga sakyanang pamasahero, ug operators, kay nangangkon nga nisaka ang presyo sa spare parts;

• Nisaka ang bayran sa kuryente kay wa na magsalig sa lana ang mga tinubdan ug tig-apud-apod sa enerhiya; ug

• Wa mobarato ang inadlawng palaliton kay gamay rang bahin sa lana sa produksiyon sa mga pabrika.

* * *

Wa pa mabungkag ang cartel sa Organization of Petroleum Exporting Countries (OPEC) apan inutil na sa pagdiktar sa presyo sa lana sa merkado sa kalibotan. Kini tungod sa pagsulbong sa produksiyon sa lana sa Estados Unidos, Canada, Russia ug ubang kanasuran nga naghupot og mas modernong teknolohiya pagpuga og shale oil gikan sa bato ug pulos di sakop sa OPEC.

Apan ang paghuyang sa OPEC napakyas sa paglugtab sa karaang kahadlok nga kon mokatkat na ang presyo lisod na nga pakanaugon. Ug samtang wa pa tingali makatukod og pormal nga cartel sama sa OPEC, ang mga negosyante nga gibugkos sa mas gamhanang puwersa sa kahakog nagkonsabo sa pagpaburot pa sa ilang ginansiya ug sa pagpahimus sa mga konsumidor.