Duha ka milagro sa humay
Ang giisip nga unang milagro sa humay nahitabo niadtong 1966 taliwa sa hulga sa lapad nga kagutom sa Asya. Gitukod ang International Rice Research Institute (IRRI) sa Los Baños, Laguna, sa Pilipinas aron pagpangita og mga paagi sa pagpalambo sa produksiyon sa bugas humay.
Nilampos dayon ang labing unang proyekto sa IRRI: Namugna ang IR8, matang sa humay nga mao'y labing abunda og ani sa tibuok kalibotan, ug napugngan ang kagutom. Tungod sa IR8, ang kanhi usa ka tonelada nga ani sa matag ektarya nahimo nang 9.4 ka tonelada matag ektarya.
***
Kapin sa 50 ka tuig human sa IR8, namugna karong tuiga ang giisip nga lain nga milagro sa humay, ang C4. Nga mao'y bunga sa labing malukpanon nga pagtuon nga gipangulohan gihapon sa IRRI ug gipahigayon sa 12 ka laboratoryo sa walo ka nasud.
Ang bag-ong matang sa humay, nga gihulagway nga mas mabungahon pa g'yud kay sa IR8, giisip nga takos sa padayon nga pagpakaon sa 40 porsiyento sa katawhan sa nagkalainlaing kanasuran nga nagsalig sa bugas humay, labi na atubangan sa paspas nga pagburot sa kalibotanon nga populasyon.
***
Ang C4 nanukad sa pagpalambo sa photosynthesis (nga atong nahibaw-an sa mga tinun-an pa nga mao'y proseso sa paggamit sa mga tanom sa kahayag sa adlaw paghimo og pagkaon) pinaagi sa pagsipong sa carbon dioxide ug pagtingob ini sa specialized cells sa mga dahon.
Tungod sa C4, ang humay mas dali nga motubo, madugangan og 50% ang ani, makasugakod sa huwaw o kanihit sa tubig ug di magkinahanglan og abogado.
***
Nipasidaan hinuon ang mga mag-uuma sa Pilipinas nga ang milagro sa C4, sama sa IR8, di kapahimuslan sa kinabag-an sa mga Pilipinhon kon padayon nga pasagdan sa nasudnong gobiyerno ang mga umahan ug hikawan ang mga mag-uuma sa pundohanan ug buwaranan sa ilang ani.
Di sab makatabang kon paundayonan ang mga sindikato sa National Food Authority (NFA). Nga, inay motuman sa batakang tahas sa pagtabang sa mga mag-uuma pinaagi sa pagpalit sa ilang tipasi sa di pa mabiktima sa mapahimuslanong mga negosyante, magsige na hinuon og atang sa mas dakong komisyon sa importasyon sa bugas humay gikan sa ubang kanasuran.
- Latest
