EDITORYAL - Nganong di manginlabot ang US

Ang tensiyon sa West Philippine Sea nagmugna og daghang imahinasyon sa pipila ka hut-ong sa mga Pilipino nga gustong protektahan ug ipatigbabaw ang katungod sa Pilipinas sa maong teritoryo.

Apan kadaghanan sa mga Pilipino wala masayod sa tinuoray nga iskor kabahin sa kasungian sa maong lugar. Dunay mga dapit sa West Philippine Sea nga giilogan sab sa mga silingan ug higala nga mga nasud sa Pilipinas, kini ang Vietnam, Malaysia, Brunei ug Taiwan. Karon miapil-apil ug nanghawod ang China.

Sama nalang sa Pag-asa Island nga sakop sa lungsod sa Kalayaan Group of Island (KIG)  ubos sa probinsya sa Palawan. Ang pipila ka lugar dinhi, apil na ang Pag-asa, giangkon sab aning mga nasura.

Duna say mga lugar nga giokupar na karon niining mga nasura nga giangkon sab sa Pilipinas, mao nga gubot pa sa lukot gyud ang sitwasyon.

Kay kini tanang giilogang mga lugar nasulod tanan sa tagsa-tagsa nila ka mga 200 nautical exclusive economic zones (EEZ) basi sa United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS).

Gawas nalang sa pipila ka dapit niini nga konektado gyud sa continental shelf sa usa ka nasud, sama sa kaso sa Scarborough Shoal (Bajo de Masinloc) sa Pilipinas ug kining Benham Rise sa silangang bahin sa Luzon.

Aron makasabot ang tanan bahin sa aksyon sa US diha sa SCS o WPS, giprotektahan ra nila ang ilang  interes nga kinahanglang bukas para sa tanan ang SCS ug dili dapat solohon lang sa China nga pwerteng layoa.

Kani tanang mga nasura pulos higala sab sa Amerika. Nangusog lang ang US sa freedom of navigation and over flight sa South China Sea diin nahimutang ang WPS, pinasubay sa rules based order. Kini ang rason nganong dili manginlabot ang US kun ang hisgutan ang giilogang teritoryo kay dili sila gustong masaypan nga gidapigan niini ang Pilipinas aning bahina.

Apan nakapabor gihapon ang Pilipinas kay dunay Mutual Defense Treaty ug EDCA tali sa US. Ug gibutang sa kasabotan nga kun atakihon ang teritoryo sa Pilipinas (way labot ang giilogang teritoryo) , mga barko o abyon niini diha sa South China Sea, molaban gyud sila.