EDITORYAL - May motuo pa ba sa us?

Matud sa usa ka panultihon nga “Buhat maoy paestoryahon, ug dili estorya maoy pabuhaton.” Sayon ra nga kini litukon, apan lisud buhaton, ilabi na sa mga komplikadong sitwasyon sama sa isyu bahin sa panag-ilogay og teritoryo diha sa West Philippine Sea ug sa kinatibuk-ang bahin sa Asya-Pasipiko.

Nangugat na ang inpluwensya sa Amerika ning bahina sa kalibutan, apan daw makapuol kining ilang wala’y klarong tubag, ilabi na sa isyu sa WPS. Kini maoy rason nga miaslom ang relasyon sa Pilipinas ug Amerika, partikular na ubos sa pamunoan ni Presidente Duterte bisan pa man og ang duha ka nasud adunay Mutual Defense Treaty ug Enhanced Defense Cooperation Agreement ug parehong misaad nga motabang sa depensa kon atakehon ang ilang teritoryo.

Ang duha parehong misaad nga motabang kon ang usa’g-usa atakehon sa ubang nasud. Apan lihay kaayo sila og tubag kon kutihon pagpangutana, kon motabang ba gyud sila sa Pilipinas sa isyu sa WPS.

Nasayod ang China nga lima ka nasud ang nag-ilogay sa WPS, apan wa’y usa kanila ang makapangangkong mao gyud ang tinuod nga tag-iya niini ug wa’y nakakontrol og lugar.

Kaniadto, Vietnam, Malaysia, Pilipinas, Brunei ug Taiwan lang ang nag-ilogay. Nakaingon tingali ang China nga nganong dili man sila moapil nga ang Taiwan giisip ra man nila nga ilang rebeldeng probinsya. Nagtuo ang China nga dili molaban ang US sa Pilipinas kay ang WPS dili man kini opisyal nga teritoryo ug wa’y klaro kon kinsa gyu’y tag-iya niini. Gawas pa, major trading partners ang US ug China.

Karon nagtakoban na lang sila nga ang ilang interes sa lugar mao ang “regional stability” ug “freedom of navigation and over flight.”

Mas daghan ang wala masuheto sa ‘geopolitics’ mao nga daghan ang nagtuong kutob lang sa estorya ug wala sa buhat ang Amerika. Apan kon ipadayon sa US kining ilang baruganan karon, dili madugay wa na’y motuo nila ilabi na nga ang China migamit og kwarta pagpahupay sa mga silingan niining mga nasud.