Ang dila ni Azusena mangtas

Mao kini problema ni Azusena karon sa iyang paghingkod nga usa na ka dalaga. Dili gyud niya

mapugngan ang pagtubod kanunay sa iyang laway. Bisa’g tua siya sa eskuylahan o bisan

asang dapita nga siya moadto magsige gyu’g tubod ang iyang laway.

Sa sinugdan maoy iyang nabatyagan nga mogilok lang pagkalit ang iyang dila ug kun mogilok na gani kini monunot pud ang pagtilagak sa iyang laway. Mao bitaw nga kanunay gyud siyang magdala og tagurha ka buok panyo kay maoy iyang ipahid sa iyang laway nga magsige’g tubod. Busa, tungod niini, nakighinabi siya sa iyang mama Concha.

“Ayaw lang kabalaka ana, anak, kay mawala ra na. Dala lang tingali na sa imong pagka-dalaga, pero ini’g mo-edad ka nag bayinte singko, mohunong ra kanang pagsige’g tubod sa imong laway,” pasabot sa iyang nanay.

“Mauwaw man gud ko, Ma. labi nag dunay makig-estorya nakong usa ka higala di gyud nako kapugngan nga motilagak ang akong laway, daghan ra ba kaayo, mabasa gyud ang akong dughan,” pahayag usab sa dalaga.

Apan kining tanan wala lang hatagi’g gibug-aton sa iyang mama Concha. Unya, usa ka sayong buntag may usa ka tiguwang lalaki nga nangayog katahoran diha sa silong. Dihang gitambo ni Azusena ang iyang ulo sa bentana maoy misugat sa iyang panan-aw ang usa ka tiguwang lalaki. Puti na ang tanang buhok niini ug hasta gani ang iyang bungot. Mihangad siya sa bentana.

“Mao ning balay ni Concha...Concha Bangkil?” niini pa.

“Oo, mao ni. Ngano man unta, Manoy?” sa dalaga pa.

“Naa siya sa taas, Inday?”

“Wala ra ba si mama dinhi ron.”

“Hain man diay siya, Inday?”

“Tua sa merkado, nangumpra.”

Nahilom ang tiguwang. “A, kining inday,” niini pa pagkataudtaod. “Ako si Abraham...gikan pa ko sa isla Tuwad-Kalimutaw.”

“Tuwad-Kalimutaw?” Di ba layo man nang islaha?” sa dalaga pa.

“O, layo gyud na nga isla. Ikaw tingali si Abrida, ang anak kong puya pa nga gibilin ko kang Concha,” hinay ang tingog sa tiguwang.

“Abrida? di, uy, Azusena ang akong ngalan, Manoy,” tubag ni Azusena. Wala na motingog ang tiguwang, igo lang kining mihangad-tutok sa dalaga. Taudtaod miabot si Concha nga nagbitbit sa iyang mga kinompra. Unya, iyang gipangutana ang tiguwang kun unsay iyang tuyo dinhi sa ilang balay. Apan kalit lang gisangpit siya niini.

“Concha, wala ka na kaila nako? Ako ni si Abraham,” sa tigulang pa. “Tutoki ko pag-ayo...”

“Uy, ikaw man diay ni, Abraham. Nia ka ba..aron...aron...”

“Oo, kuhaon ko na ang akong gibilin nimo kaniadto. Ayaw kaguol kay nagdala ko’g bulawan agi’g pahalipay sa imong pagpadako sa akong anak...” ug may gikuha ang tiguwang sulod sa iyang dalang bag. Usa ka bato nga mora’g bulok amarilyo.

“No, di ko ipadala nimo si Azusena, Abraham. Mahal ko na siya. Karon na hinuon nga dako na siya, nga usa na siya ka dalaga, imo na siyang kuhaon?” Mora’g nanglimuok si Concha.

“Aw, kun di ka mosugot, mapugos ko pagdala niya ngadto sa isla, sa gusto mo’g sa dili,” kalmado ang tingog sa tiguwang.

“Unsa man di ka molakaw dinhi, kay magtawag ko’g tanod, aron ipadakop tika?” naglagot si Concha sa tiguwang. Milakaw na lang ang tiguwang.

“Ma, tinuod tong akong nadungog nga kadtong tiguwang mao ang akong amahan?” nagpakisayod si Azusena.

“Ayaw to’g hunahunaa, uy, anak. Boang tong tiguwanga.”

Tuod, nianang pagkasunod gabii, nakugang na lang si Concha dihang mitugpa sa ilang tugkaran ang daghan kaayong uwak. Balig trayenta ka buok ug nangitom lang ang tugkaran nilang Concha. Kuyog sa mga uwak ang magtiayong Abraham ug Turada.

Walay nahimo si Concha gidala man sa magtiayong ungo ang dalaga. Kahilakon si Concha nga nagtan-aw sa dalaga nga giisip na unta niyang iyang anak kay siya ang nagpadako, apan tua na kini sa magtiayong ungo. Ug nabati pa ni Concha ang tingog ni Azusena nga nagkanayon:

“Ma, adto na ko, sige lang, duawon lang unya tika dinhi sa ato...ug unya milanog ang daghang mga tingog sa wakwak nga nagkanayon: “Wakkkkkkk! Wakkkkk!!! Kwiiiiiiiiiii!! Kwiiiiiii! Wakkkk!” (Kataposan)