EDITORYAL - Code of Conduct gamiton sa China

Nagkadaghan sa mga gamhanang mga nasud sa kalibotan ang hinayhinay nga nipahugot sa ilang baruganan nga kinahanglang tahuron sa tanang mga nasud ang kasabotan sa mga nasyon nga gitumong aron malikayan ang giyera.

Ning bag-ohay lamang ang Britanya, France ug Germany mipagawas og note verbale ngadto sa United Nations nga mipadayag sa ilang pagsupak sa pangangkon sa China base sa “historic rights” aron angkunon ang tibuok South China Sea, apil niini ang West Philippine Sea sa Pilipinas.

Ang tulo ka mga nasud dili mga ultimong nasud tungod sa kadako sa ilang impluwensya sa Uropa ug sa kalibotan. Mahimong mas dako ang ekonomiya sa China kun itandi tagsatagsa, apan kun usahon ang tulo duwende lang ang China.

Ang lakang sa tulo nakapadugang ug napalig-on sa susamang pamahayag sa nasud sa Amerika, Australia ug Indonesia nga nipadayag og suporta sa desisyon sa arbitral tribunal pabor sa Pilipinas.

Ang Arbitral Tribunal mipagawas og desisyon nga nag-ingong way basehan ang 9-dash line nga gihimo-himo sa China aron angkunon ang WPS nga naa sa sud sa SCS. Siguradong dili kini ikalipay sa China, mao nga kinahanglang doblehon niini og pagpanguyab ang mga sakop sa Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) aron makakuha og simpatiya. 

Apan kaduhaduhaan kini tungod kay lima sa mga miyembro sa ASEAN, ang Pilipinas, Vietnam, Malaysia ug Brunei ug karong bag-o ang Indonesia giilogan sab sa China og teritoryo diha sa SCS.

Bag-ohay lang subling gituki sa ASEAN ug sa China ang Code of Conduct (COC) on the South China Sea aron maoy magsilbing giya nga malikayan ang kasamok.  Kun molampos kini, mahimo kining gamiton sa ASEAN batok sa China aron kini magkinto sa ilang mga lihok.  Apan sa samang paagi, gamiton kini nga taming o takuban sa China batok sa Amerika ug sa mga kaalyado niini aron dili makapanghilabot sa gusto niining buhaton sa rehiyon.

Busa, kinahanglang mag-amping ang ASEAN sa kung unsay unod sa COC kun pabor ba kini sa tagsa-tagsa nila ka interes, interes sa ASEAN ug dili lang sa China.