Ang ungo sa Binalyo

Ang baryo Binalyo sakop sa Talamban, Cebu City. Bukid kini nga baryo nga mabibo kaayo tungod kay may tabo gayod kini sa matag adlaw nga Sabado. Bata pa kaayo ako kaniadto nga manabo kami dinhi sa Binalyo uban sa akong papa ug mama lakip na sa akong mga igsuon. Bisan layo kaayo ang pinuy-anan namo sa Mapulo, manabo gayod kami dinhi sa Binalyo. Aron lang sa pagdala sa among mga baligya nga dawatan sa mga suki namo sa manangga.

Manglala man gud kami kaniadto sa mga pikohan, kunsor, bag, banig, nga ginama sa mga dahon sa buli. Gulang ug udlot samtang ang mga tukog niini mahalin usab kaayo. Paksion usab namo ang mga palwa niini aron himuong pise nga ikahigot sa mga kabaw ug sa mga baka.

Hasta usab sa mga baboy ug mga kanding tungod kay wala may abaka nga gitanom sa among dapit, palwa ra gayod sa buli maoy among paksion aron lubiron kini.

Ang tabo sa Binalyo kaniadto mabibo usab tungod kay ang tanan mga negosyante gikan sa Carbon sa Cebu City, manganhi gayod dinhi aron sa pagpangompra sa mga produkto sa mga mag-uuma sa mga kabukiran. Ingon pananglit sa mga lagutmon ug mga utanon hasta usab sa mga kabulakan.

 Ang mga lemonsito, itlog sa manok, gabi, batong, tabako mais nga anagon, sikwa, kalbasa, alogbati ug uban pa.

Bisan pa sa kabarato sa mga baligya namo kaniadto malipay na gayod kami kaayo. Kay makapamalit naman kami sa mga halin sa among produkto. Ingon pananglit sa bugas, sud-an, asin, posporo, tahop ug uban pa nga maoy kinahanglanon sa sulod sa timawa namong panimalay.

Tungod kay mahiligon man usab lagi akong mobasa sa mantalaan nga Binisaya didto sa tabo sa Binalyo mapalit nako ang Bag-ong Suga ni Ramon Durano sa Danao City, Cebu. Hasta usab ang Bisaya ni Don Ramon Roces, sa Liwayway Publishing Inc., sa Manila.

Gabii na gayod kaayo kami makapauli sa Mapulo gikan sa tabo sa Binalyo, magsulo nalang gani sa langkay sa lubi. Aron ibanwag sa mangitngit nga dalan nga maoy among agian paingon sa among pulian. Ang akong amahan maoy nagbitbit sa sulo sa langkay sa lubi apan kalit lang kami gisaklapan sa usa ka dakong langgam sa kagabhion.

“Wakkk! Wakk! Wakkk!! Matud pa niini nga mikapakapa sa ibabaw sa among ulohan. Gisakdapan kami sa ungo sa Binalyo. Gibabaran kini ni Papa sa sulo nga nagsiga. Apan napalong ang sulo ug gilayog si Papa sa usa ka tawo. Misukol si Papa sa ungo nga mibugno kaniya.

“Dionisio!” Singgit sa ungo nga babaye nga mibugno kang Papa,” “Ako si Alba! Ang trato mo kaniadto! Nga wala mo pangasaw-a!” sa babaye pa nga ungo kang papa mibugno didto sa Binalyo.

“U-unsa? M-magtrato mo sa akong bana?” naghilak nga nalisang si Mama. Hasta usab kaming mga anak nga nahikuyog ni Papa.

“Hala, dad-a kanang akong bana! Apan kining mga anak namo ayaw hilabti! ug ako usab nga iyang asawa,” ni Mama pa nga migakos kanamong magsuon.

“Pahawa Alba! Wala ako kanimo mahigugma! Ungo kang dako dinhi sa Binalyo! Dunggabon tika karon sa akong plamingko!” ni Papa pa nga nangisog gayod pag-ayo. Milupad ang wakwak nga midanguyngoy gyud sa paghilak, “hu-hu-huua! Adto na ko, Dionisio!” (Kataposan)