Kadtong alkansiya ni Mama

Hagbay ra ming nagsugod sa pagpaninda ni Mama sa tiyanggihan sa bisan unsang ikabaligya namo didto. Samtang si Papa Anoy atuas uma magdaro ug ma-Domingo ray itugbong niini sa tiyanggihan aron mamuwang, kami ni Mama maoy moadto matag adlaw'ng Martes ug Biyernes sa tabo sa baryo sa Mabini, ug ma-Huwebes adto sa kalubihan nilang Sergio Verdida kay mao may gihimong tiyanggihan nga sakop sa Dita, lungsod sa Palanas, Masbate.

Tungod kay daghan man kami’g humay, magpuso kamig magbibingka matag adlaw'ng tabo, Martes, Biyernes, Huwebes ug Domingo. Dunay higayon nga magbudbod sab mi, kanang puston og hinawob nga dahon saging. Ug ma-Domingo, magpisi mi, kay daghang kabulihan sa duol sa among balay ug maglaksi mig bilyohon ni Papa inigkagabii, dayong tursi niini sa pagka buntag sa Domingo. Usahay napulo ka linakong pisi nga may tag-siyam ka dupang gitas-on ang among ibaligya.

Apan nidangat na lag hapit usa ka tuig namong paninguha ni Mama wa gihapon kami natigom nga kuwarta. Mahurot ra pod namog gasto sa bisan unsa. Kalabanan sud-an ug dagko gyong isda ang paliton para mi makasuwag maayong sud-an. Si Papa magpangayoan ni Mama’g ibayad niyas utang sa tuba. Hingutang pod kaayos Papa kay mopainom man sa mga silingan. Malingaw mang magtan-aw nga naay mahubog sa iyang gasto.

Mo nang nakahunahuna mis Mamang mag-alkansiya. Gisugo niyas Papa nga pagabsan ang markong kawayan sa pultahan sa kuwarto.

Tuod man, din-a kaayo mi makapalit og isdang dagko. Igo rang kaling-kaling. Pero matag uli namo inigkagabiis adlaw'ng tabo, ang tibuok tag singko pesos ray among ihulog sa alkansiya. Usahay akoy mobutang, duna say higayon si Mama. Gagmay pang akong mga manghod monang ako ray nitabang-tabang ni Mama. Si Papa sagad tua mas lakaw kay inig-uli gikas daro, modayon mag panulong didto's ilang Noy Eping og inom. Tua may bahal sila nga maoy ampay ni Papa. Mauli ni siya hapit nang alas otso, tigpanihapon na.

Sa dihang nidangat nag mga upat ka buwan, kay ting-enrol sa klase, Hunyo na man god, kay ako ug ang akong manghod mangiskuwela na, akos Greyd Siks, ug akong manghod greyd por, gawas sa among kamanghorang di pa makatungha kay kuwang pas edad, maoy tuyong Mama nga sa pagka sunod tabo, buk-on namong alkansiya kay ipangomprag mga sinina ug papel, notbok ug uban pa.

Mao tong pagka human namog pamahaw, Sabado to, ug si Papa wan-a diha kay nagdaro, nikuha kog sundang talinis ug nisuong sa silong. Akong lungagan ang bukos kawayang marko nga nilapos didtos silong. Nihinay kog kamang, usahay mapakong pang akong ulo sa mga kawayang guod nga gibusaog sa sawog namong linipak sa kawayan.

Ang akong usa ka kamot nga maoy nagbitbit sa sundang, human ibutang sa yuta ang sundang maoy nihikap ug nihinol didto's tumoy sa markong guod sa kawayan. Ug nilurat kos akong nasakpan. Gihikap kog usab kun wa ba ko masayop. Mo gyod. Nisinggit ko ni Mama bisag didto pa kos silong. Ug nidali kog gawas bisag may mga hugaw ug mayukmok pang namilit sa akong mga tuhod ug kamot. Nagdali kong niduol ni Mama nga didto nagpuk-ong samtang nagsugkay sa gipaanokang kan-ong mais didto's abohan sa silong paras among pamahaw.

"Uyyy Ma...., na...na...lungag na mang buko sa marko. Wa nay nahabiling kuwarta!" lugos ko makatuos akong nakita.

Nisigang mga mata ni Mama nga daang budlato'g gamay. Ug unya nikalit paghiwid ang iyang baba. "Ang pisteee! Gihilabtan sa panuway'ng dako!"

Nahibuong ko. "Kinsa man nang panuwaya, Ma?"

Nisingka siya’g samot. "A....may lain pa! Si Papa mo!" (Kataposan)