Mga suliran sa trapiko ug tubig

Actually, kining mga suliran nga nihugpa karon sa atong lalawigan ug mga Dakbayan sa Sugbo, dili kini atong binuhatan, kundili ila kini sa nangaging generation nga mugbo ra kaayo’g panglantaw sa unahan.

Kita, ang atong generation maoy nasugamak sa maong mga suliran ug nagbaguod pagpas-an niining maong mga suliran nga nag-umido. Naapsan na kita sa panahon ug sa kaugmaran. Ug kon unsa man ang ato karong mga paningkamot, dili kini maka-lumping bisa’g gamay sa nag-unang mga suliran nga ato giagwanta.

Nakatambong ko’g seminar on urban planning didto sa Baguio City, dugay na kaayo. Gipasiugdahan man tingali kadto sa NEC kon National Economic Council, ug akong nakita karon nga ang kakulang o ka-walay urban planning sa atong mga leader kanhi, kay politika maoy priority, maoy nakaingon niining tanan. 

Sa trapiko, didto sa kaulohan, sa diha nga si kanhi Gobernador Lito Osmeña maoy gitudlo nga kalihim sa flagship projects ni kanhi President Fidel Ramos, gisugyot ni Lito pagpabalhin sa Malacañang ngadto sa Subic Bay Freedom Zone, apan, gikataw-an lang kadto  sa ubang kadagkuan sa national government.

Understandably dako unta kadtong ikatampo pagpaluag sa trapiko sa Manila. Karon, bisa’g mapuno na ang Manila sa LRT, MRT, BRT, ug ubang mga RT nga ilang mahunahunaan, dili gyud ma-decongested ang trapiko sa kaulohan.

Sama sa ato dinhi, kulang kita sa urban planning. Urban planning nga 20 years or more in advance. Sama sa nuclear plant ni Marcos, 20 years in advance kadto nga plano. Ang kang Serging Osmeña pagpabalhin sa Lahug airport ngadto sa mingaw pa kaayo nga isla sa Mactan, advanced planning kadto.

Ang unang taytayan sa mainland Cebu ug Mactan, gilaraw kadto in the fifties pa. Sila si Serging ug anhing President Elpidio Quirino maoy nag-ground breaking ... ug natukod ang taytayan panahon na ni anhing Ferdinand Marcos, ikaupat nga Presidente gikan ni Quirino. Pila man to ka tuig ang nilabay una natukod ang taytayan?

Karon, problema sa trapiko ug sa tubig. Unsa man? Gahapon, o sa nia pa tang tuig nagplano, o karon pa gyud? Wa gani ta kasulbad sa problema sa mga squatters. Ang ato ra bang solusyon pagsulbad sa squatting, mao lamang ang pag-usab sa ngalan niini ngadto sa pagka-informal settlers. So, gumikan sa atong pagka-bright, wala na kitay mga squatters.   

Dungan sa pagdaghan sa molupyo, nagkadaghan ang mga sakyanan sa kadalanan. Giingon nga libohan ka sakyanan ang madugang sa kadalanan matag bulan dinhi lang sa mga dakbayan sa Sugbo.

Hinumdom sad ko nga gisugyot ni Lito Osmeña ang pagpabalhin sa Capitol ngadto sa outskirts sa siyudad, sa  Balamban ba to, apan sama sa sugyot pagpabalhin sa Malacañang gawas sa pusod sa Manila, walay nikubit niining maong laraw.

Apan, mangutana kita ngano nga ato mang paanhion nganhi sa dakbayan ang taga-lungsod nga dunay tuyo sa Capitol? 

Unya, tubig. Don’t tell me nga kadtong mga daang nagdumala sa MCWD (ambut usa toy ngan ini sa unang panahon), wala silay mga advanced planning aron kalikayan ang pagnihit niini. Kon duna man, kadto maoy atong sundon ug tumanon. Late na, ug dili na advanced kun maghimo pa ta’g atong mga plano karon.