“Waaaa! Ma’am! Wa man gyud diay ko girehistro sa akong ginikanan!†ngaab ni Pina maid ni Almira pag-abot niya sa balay sa amo karong hapona. Gipa-day off siya’g usa ka adlaw aron makakuha og Birth Certificate sa NSO. Aron magamit sa iyang SSS. Unya mao ni resulta sa pag-abot sa maid.
“Naunsa ka ba Pina? Ayaw paghilakhilak diha! Katiguwang na nimong tawo. Nangapo ka na. Maguwang lang ko nimo’g tulo ka buwan. Sa sunod higayon, adtoa sa inyong lungsod. Kay posible man nga nataligam-an lang sa pagpadala sa NSO ang imong birth records†ni Almira.
“Mao ba maam?†ni Pina. Namahid sa iyang luha. “Pero usa lang ka butang ang akong nasayran karon†ni Almira.
Nagkurikuri sa kusina. Kay usahay mangunay man siya’g pangluto. Kay di siya kasalig sa maid sa pagpangluto. Si Pina ang master nga trabaho, panglaba ug panglimpiyo sa balay. Maong usahay, iyang mahunahuna nga part-time ra ni siya nga katabang.
“Unsa man na maam?†ni Pina.
Nitabang og panghiwa sa lamas ug utanon. Magluto man og utan Bisaya iyang amo. “Sa pagsulod nimo’g trabaho sa among balay, niingon ka, biyuda ka. May unom ka anak. May tulo na ka apo. Unya dili kasado imong duha ka mga anak. Imong kinamaguwangang lalaki, giiponan lang og babaye. May anak na sila. Imo sang anak babaye duha nay anak, wa kaagi’g kasal. Ikaw mismo, wa sab ka makasal†ni Almira.
“Nganong nahibawo man ka maam?†ni Pina. “Kay ang babaye ug lalaki nga magpakasal, makakuha man gyud og birth certificate. Gikinahanglan man na sa pag-apply og Marriage License. Mao na ikaw, tataw nga wa sab kaagi og kasal†ni Almira.
“Tinood bitaw na maa’am. Apan nganong imo man kong gisultihan ana?’ ni Pina. “Tungod kay nagbagulbol man ka. Nga imong mga anak, wa say kasal-kasal. Nagpuyo dayon†ni Almira.
“Unya, ngano man diay maam og nibagulbol ko. Kay tinood man!†ni Pina.
“Ang punoan mailhan sa bunga. Tungod kay ang ginikanan, dili kasado. Nikopya ang mga anak. Wa sab sa ilang bokabularyo ang kasal. Busa, ikaw ginikanan, punoan, nailhan sa imong bunga. Imong mga anak naliwat nimo o ninyong mga ginikanan†ni Almira.
“Si maam sab oy!†ni Pina.
“Ingna lang ana. Ang panig-ingnan sa ginikanan, maoy masunod sa mga anak†ni Almira.
“Nakapangawot sa ulo si Pina sa kapintok nga mga pulong sa iyang amo. Dili niya malalis! (Katapusan)