Yolanda sa lima ka tuig

CEBU, Philippines – Usa ka photo exhibit ang gilusad kagahapon nga nagpakita kung unsa na ang kahimtang sa Leyte human sa niaging lima ka tuig nga gikuso-kuso pag-ayo sa bagyong Yolanda.

Ang mga hulagway nga gipakita sa maong exhibit mao ang kuha sa mga survivors gikan Barangay Anibong, Siyudad sa Tacloban diin dili mominus sa unom ka barko ang gibanlas ug naabot sa mamala tungod ka kusog nga storm surge.

Unom ka survivors ang personal nga nitambong sa exhibit launching aron pagpakita sa ilang mga litrato ug pagpaambit sa estorya likod niini.

Usa niini ang 18-anyos nga si John Rey dela Rosa. Gikuhaan niya og hulagway ang usa ka lalaki sa ilang barangay nga nagtukod og konkreto nga panimalay sa usa ka tsunami hazard zone.

Matud niya nga napugos pagtukod og balay sa usa ka “no build zone” ang iyang silingan tungod kay hangtud karon wala pa nahuman ang gisaad nga permanenteng panimalay nga gisaad sa gobiyerno kanila. Pinaagi sa mga hulagway nga gikuha ni dela Rosa ug 15 pa ka laing batan-ong survivors, sila nanghinaut nga mas mapaspasan pa ang pagpatukod sa mga permanenteng balay sa safe zone aron makabangon na ang mga tawo sa Tacloban.

Ang exhibit magpadayon hangtud sa Disyembre 8 sa Cube Wing sa SM Seaside City Cebu nga gipasiugdahan sa grupong Postcards from Disasters (PFD). Sa niaging tuig, sa Manila usab nagpahigayon og susamang exhibit ang maong grupo.

“Mas marami pa yung makaalam. We are on a campaign na half a decade, ganito pa rin,” sigun ni Julie Nealega, co-founder sa PFD.

Dugang sa photo exhibit, nagpagawas sab og usa ka online documentary series ang maong grupo aron mahibaw-an sa katawhan kung unsa na ang sitwasyon sa Tacloban lima ka tuig sukad sa bagyo.

Matud sa survivor nga si Fe Abalye lisud gihapon ang kahimtang sa Anibong. Dakung porsyento sa mga gisaad nga panimalay ang wala pa matukod. Kadto usab nga mga natukod na sa safe zones, walay amenities sama sa tubig ug layo sa panginabuhian sa mga tawo. “Hesitant ang mga tao na lumipat kasi nga walang tubig,” sigun niya.

Bisan pa man sa kalisud, gipadangat usab sa mga survivors nga unta mahigmata ang katawhan ng magmatngon kung adunay bagyo ug sa gobiyerno aron mas tarungon ang ilang serbisyo alang sa katawhan ilabi na human sa usa ka kalamidad.

Si Senador Loren Legarda ang padayong nag-awhag sa komunidad nga patas-an pa ang kalig-on batok sa kalamidad human sa bagyong Yolanda.

“Long before Yolanda and more so after, I have knocked on the doors of local government units urging them to implement our environmental laws to build resilience and reduce disaster risks. Disaster preparedness is one of the seven core areas of governance in building sustainably progressive and inclusive communities,” matud ni Legarda sa iyang press release.

Matud niya nga daghan nang kalambuan nga gipatuman sulod sa pipila na ka tuig labi na sa natad sa weather advisories, early warnings, ug ingon man ang pagpatuman sa pinugsanay nga evacuation.

Apan bisan pa niini, matud ni Legarda nga daghan pa gihapon ang angayan nga buhaton.

“We need to continuously conduct massive education and information campaign on disaster preparedness so that communities do not remain complacent. We need to ensure that in rebuilding communities, we are not rebuilding the risks again. We must reduce the risks and not create new risks,” matud ni Legarda.

Dugang pa ni Legarda nga kung ang usa ka komunidad delikado sa pagdahili sa yuta, angayan nga mokonsulta sa geohazard map aron makita kung asa ang saktong lokasyon. Matud ni Legarda nga sa mga coastal communities angayan nga adunay mangrove reforestation kay ang mangroves makapugong kini og carbon ug mahimong nga maayong sagang batok sa bagyo ug tsunami.

“Yolanda was a tragic example of stronger natural hazards caused by climate change. We should expect more of it, but more important is to be prepared for these extreme weather events. We will only be resilient if we learn the lessons of past disasters and translate these lessons into action,” asoy pa ni Legarda. (Lorraine Mitzi A. Ambrad ug Mitchelle L. Palaubsanon/GMR)(BANAT NEWS)