EDITORYAL - Butahan ang magbalantay?

Unsa pa may kapuslanan sa election watchdog kun dili sila hatagan og kagawasan nga makaukay o makakita sa mga nahitabo atol sa ipahigayong eleksyon karong Mayo 13?

Ang election watchdog National Citizens’ Movement for Free Elections (Namfrel) nga maoy dugay nang magbalantay sa kasagrado sa balota ug sa resulta niini nibalibad sa accreditation isip ‘citizen’s arm nga gihatag kanila sa Commission on Elections (Comelec) alang sa piniliay.

Matud sa report sa The Philippine Star, gitugotan man tuod makahimo og “Random Manual Audit (RMA)” ang Namfrel, apan giingong wala sila tugoti nga makaabli o makakita sa pipila ka mga importanteng mga dokumento o impormasyon mahitungod sa dagan sa pagbotar sa mga tawo, pag-transmit, ingon man sa precinct computerized voters’ list, project of precincts and related precinct statistics, copy of certificate of canvass (COC), copy of the precinct election return (ER), municipality/city statement of votes.

Dili sab o limitado ang paghatag kanila og kopya sa na-transmit nga ER gikan sa main server, audit logs, DNS server logs, single line transmission diagram, data structure of transmitted ER and COC, ug daghan pang uban alang sa mas klaro ug walay tikas nga pagpaniid sa mga panghitabo sa piniliay anang adlawa.

Sama na lang pananglitan sa pag- validate sa RMA, unsa may gamitong basehanan sa Namfrel kun wala silay kopya sa mga resulta? Unsaon man nila pagkamatikod kun gi-doktor ang gipakitang resulta ug kun mao ba gyud kini ang aktwal nga gi-transmit nga election returns?

Sa ato pa, kun daghang mga sensitibo apan importante kaayong mga impormasyon, data ug uban pang makatabang sa pagsubay-subay sa sayop o kakulian dili mahimong ma-access sa usa ka watchdog unsa pa may iyang kapuslanan? Mura siya og magbalantay nga buta?

Kung kaniadto nagbantay ang Namfrel gikan sa pagsugod sa pagbotar, paghatud ug pag-ihap sa mga botos adunay mga pasangil nga pagpanikas, unsa na lang kaha kun wala sila?