Undang na’g panigarilyo karon

Diay akong nasindulan nga karaang clippings bahin sa pagpanigarilyo, giulohan og “Smoke Now Pay Later.” Literally, nagpasabot nga panigarilyo o panabako karon, unya na ang bayad. Pareha man sad sa Travel Now Pay Later.

Giingon dinhi nga samtang mikunhod ang gidaghanon sa manigarilyo, kaha gumikan sa kahadlok nga masakit, o gumikan sa pagpataas sa giingon nga sin tax, apan, duna gyud kunoy mga gahi og ulo nga di gyud muondang pagpanigarilyo. Lisud gyud alang kanila ang pagbiya ning maong matang sa bisyo. Ang uban moingon nga daku na ang ilang gasto, busa padayon na lang. Ang uban usab moingon nga: “you smoke you die, you don’t smoke you die just the same - same die ra. gyud.

Grabe ka addict ang uban: Maayo pa konong biyaan ang asawa kay sa biyaan ang sigarilyo. Busa, alang kanila, lisud o imposible gyud biyaan ang pagpanigarilyo.

Matud ni Dr. Glynna Ong Cabrera sa Lung Center of the Philippines, “There are still many smokers who will not quit smoking until they experience the health consequences of smoking. It is only then that they realize the medical issue.”

Tinuod ang uban, unya na maka-amgo sa pagkadautan sa pagpanigarilyo sa higayon nga mo-epekto na kini sa panglawas ... apan usahay ulahi na ang tanan.

Midugang si Cabrera pag-ingon nga ang sakit nga motakboy sa tawo gumikan sa pagpanigarilyo, mopatay og napulo (10) ka Pilipino matag oras. Kuyawa no? Apan, ang mga heavy smokers di mutuo niini.

Ato ning kutluon (kahibawo na man tingali mo ini): “Smoking causes cardiovascular diseases such as heart disease and stroke, diabetes (mao ba?), malignancies or cancer and chronic respiratory diseases.”

Ang Department of Health mitambag “to quit smoking; it’s never too late.” Bitaw, di pa uwahi ang tanang kon mounding ka’g panigarilyo karon, karong adlawa.  Ayaw paugmai.  Hinumdom ko sa usa nako ka amigo nga hilabihan ka hinigarilyo. Wa man unta siyay klarong trabaho, ambut di man siya mahutdan og sigarilyo.

Anyway, usa niana ka gabii, iyang gibati ang kalisud sa pagginahawa. Kuyawan siya. Siya ra rabang usa. Ulitawo pa man. Nianang gabhiona nakahukom siya nga moundang na pagpanigarilyo. Tuod man, pagkaugma dayon, wa na gyud siya manigarilyo. Karon, nanambok na. Kuyawan na pud siya tingali’g ma-high blood.

Anyway, kon nahimo niya ang pag-undang pagpanigarilyo diha-diha dayon, instantly, nganong di man ni mahimo sa uban?

Ang uban, ila mang anam-anamon – imbis tagtunga sa kaha sa sigariyo ang yup-yupon matag adlaw, tagun-om na lang sulod ka stick sulod sa usa ka semana. Unya, tag-upat na lang, taggutlo, hangtud nga makaundang na pagpanigarilyo. Ang uban di kaabot og duha ka semana, mobalik na pud sa tagtunga sa kaha ang yupyupon.

Ambut unsa ning tuiga nga article, apan giingon dinhi nga “there are 17.3 million Filipino smokers, 48% male and 9% female.” Mas nidaghan na tingali kini karon. Sa mga babaye lang, atong nakita nga daghan na kaayong mga babaye ang manigarilyo karon. Nisundog sila sa paborito nilang mga artista nga ilang makita sa mga salida sa cine.

Ug nganong manigarilyo man gyud ang tawo? Ato ning tubagon sa sunod natong mga lindog.