EDITORYAL - Maipit ang China

Samtang gipasalig ni US Defense Secretary Chuck Hagel nga tabangan ang Pilipinas ug Japan kun  atakihon sa China nunot niining padayong paggamit og hulga diha sa West Philippine Sea ug East China Sea, kinahanglang mohimo og kaugalingong mga lakang ang Pilipinas sa linain nga paagi.

Kinahanglang dasigon sa Pilipinas ang ubang mga miyembro sa Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) nga mobarog batok sa gipanghimo karon sa China.

Usa sa labing maayo unta nga makabig sa Pilipinas mao ang nasud sa Indonesia ug Malaysia nga maoy nagkontrol sa 65,000 kilometro kwadrado nga may gitas-ong 805 kilometros nga Malacca Strait, ang numero unong agianan sa tanang commercial vessels gikan sa Indian Ocean.

Dunay 60,000 ngadto sa 100,000 ka barko nga moagi sa Malacca Strait kada tuig. Mga barko nga mobiyahe sa China, Japan, Singapore, Vietnam, Pilipinas, Taiwan ug Korea .

Kun kining duha ka nasud motingog ug mopasidaan sa posibleng illegal nga buhaton sa China hayan magduha-duha kini sa mga plano. Mahimo nilang did-an pag-agi ang mga oil tankers, commercial vessels sa China nga nagbuhi sa ilang ekonomiya.

Nasayod ang China nga dili niini masustiner ang pagpadagan sa ilang ekonomiya kun  wa niini,  mas pa kung mahitabo ang aktwal nga giyera bisan asa sa Pilipinas ug sa Japan nga siguradong moapil ang Amerika.

Sa pagkatinuod bisan magkinaunsa, dili mahitabong atakihon sa China ang mga isla nga giangkon sa Pilipinas ug sa Japan hangtud di nila masiguro nga magpabiling bukas ang sea lanes sa ilang oil ug trade routes. Gawas na lang kun tugotan sa mga nasud sa Central Asian countries nga palutson ang oil pipelines padung sa China gikan sa Middle East o sa Russia. Senaryo nga taas pa kaayo og negosasyon ug binilyon dolyares ang kinahanglan, di man siguro kini gustong mahitabo sa China.