Kalamposan sa Curitiba

Nakadasig sa eksperimento sa sardinas bugti sa basura nga ilusad nilang Cebu City Mayor Tommy Osmeña ug kanhi Konsehal Bob Cabarrubias ang talagsaong kasinatian sa Curitiba, Brazil pagsulbad sa nagbuntaog nilang problema sa basura. Kasagaran sa duha ka milyon ka molupyo sa Curitiba nagpuyo sa mga favela, nga maoy ngan sa nagdasok sa mga barungbarong nga hinimo sa mga karton ug lata.

Bisan ang labing gagmay nga trak sa basura di kasud sa favela tungod sa kahagip-ot sa mga agianan. Maong nituybo ang dagkong bukid sa basura nga nangalisbo ug nakahatag og daghang sakit sa katawhan. Mao ni ang masulub-ong hulagway sa Curitiba nga naabtan ni Mayor Jaime Lerner niadtong 1971.

* * *

Way kuwarta ang Curitiba. Di niya mahimong patagon ang mga favela, tukoran og bag-ong mga pinuy-anan ang mga molupyo ug palapdan ang kadalanan. Di siya makapahamtang og bag-ong buhis. Wa say mapaabot nga hinabang gikan sa nasudnong gobyerno.

Nakahukom si Mayor Lerner paghimo sa abundang basura nga yawe sa pagpalambo sa Curitiba. Nisantop sa iyang hunahuna nga mahimong dungan niyang masulbad ang ubang mga problema sa Curitiba sama sa nagmingaw nilang bus system kay way ikaplite ang mga pasahero. Laing yawe sa kalamboan mao ang abunda nilang mga umahan tungod sa katambok sa yuta sa Curitiba.

* * *

Nagbutang si Lerner og higanteng metal nga mga basura sa tumoy sa favelas. Si bisan kinsang nihatod og usa ka sakong basura gihatagan og tiket sa bus. Ang nangolekta og papel ug karton gihatagan og coupons nga kabayloan og lab-as nga mga prutas ug mga utanon. Ang kabos nga mga tinun-an nga nanghatod og basura gihatagan og notebooks.

Tungod sa kadasig sa mga batan-on nga tinun-an nalimpiyo ang tibuok Curitiba. Sud sa tulo ka tuig, mga tinun-an sa 100 ka eskuylahan nibaylo og 200 ka tonelada nga basura alang sa 1.9 milyones ka notebooks. Ilang mga ginikanan nigamit sa mga tiket sa bus sa pagbiyahe paingon sa kinapusoran sa dakbayan pagpangita og trabaho. Wa magdugay ang coupons gidawat sa lokal nga mga merkado bugti sa pagkaon.

* * *

Niabot og 70% sa kabalayan sa Curitiba ang niapil sa programa. 62 ka favelas nakabaylo og 11,000 ka tonelada sa basura alang sa dul-an sa milyon ka tiket sa bus ug 1,200 ka tonelada alang sa pagkaon. Dayon nisunod ang ubang programa: Pag-umol og dugang kahigayonan sa trabaho, pagpalambo sa edukasyon, pagtambal sa mga sakit ug kagutom.

Nga napatuman nga way bag-ong buhis ni utang. Mas malambuon ang ekonomiya sa Curitiba kay sa tibuok Brazil. Ang kita sa mga molupyo napilo og katulo sa nasudnong minimum nga suholan. Ug niadtong 1990 ang Curitiba gihatagan sa labing taas nga environmental award sa United Nations.