FILM REVIEW: Butang panulondon sa ‘Mana’ gidawat na

Gipasa na sugod kagahapong adlawa ang kabilin ni Doña Concha (Fides Cuyugan-Asencio). Ug kini nakapakugang sa wala damhang manununod niini. Apan gidawat kini bisan sa sinugdanan dunay pagmakuli, alang sa kapahuwayang dayon sa inahan. Family drama ang peg sa “Mana” sa unang bahin sa lilas.

Mopakpak ko nilang Fides ug Cherie Gil sa ilang performances as best actors in the role of shapeshifters (aswang). Na-deglamorize throughout the film si Fides apan sakto lang sa timpla ang acting niini. Dili sama anang uban nga mahimo na ganing paranormal, mokalit nag tuyok ang ulo ug manglupad na. Realistic karon ang treatment sa folkloric element sa istorya. Base kini sa Philippine folklore, nga dili makapahuway ang usa ka aswang kun dili nila mapasa sa usa sa ilang anak ang butang panulondon. Sa lilas “Mana” directed by Bacoleño Gabby Fernandez and produced by De La Salle-College of Saint Benilde (Bacolod City), gihulagway kini nga usa ka puti nga bato apan tungod kay gikan kini sa ginhawaan ni Fides (Concha) nabulit sa dugo busa napuwa.

Kasarangan lang ang dagan sa istorya sa salida. Pamilyar kaayo kini kanato. Family drama. Matag pamilya duna man gyuy tinaguan. Nahitabo lang nga ang tradisyon sa pamilya ni Concha Villareal mao nga duna gyuy mopadayon pagka-aswang aron dili maputol ang ilang gahom ug impluwensya sa ilang lugar sa Negros. Ang duha sab nila ka kaliwat nga imortal, gipakita sa salida isip abyan, naningkamot sab nga sa “pinili” mahingadto ang bato.

Sa una, usa ko sa mga moreklamo nganong ang indie films, bisan og tinarong ang dagan sa istorya, dili man kaayo makadani sa tumatan-aw. Sa kadugayan namatngunan nako nga bisan ako gibidli na sa storylines on poverty porn, sex scandals, girl-to-girl relationships, boy-to-boy relationships, glorifying gangsters, hikog-hikog kay gibuwagan sa bana nga naay kabit nga mas batan-on. Wa na gyuy laing materyal ang writer?

Apan sa dihang nagtuon nako sa Screenwriting, gipasabot ko nga ang usa ka magsusuwat sa puting tabil makamugna lamang og mahinuklogon ug mahinungdanon nga sugilanon kun kini pamilyar niya. Ug unsa may pamilyar nato? Ang drama sa atong pamilya, ang mga sikretong naglimin sa pagkatawo sa atong kaliwatan, ang mga elemento sa kangitngit nga kaniadto pa nato gihatagan og unod, dugo ug bukog diha sa atong imahinasyon. Gihatagan nato’g kinabuhi ang mga aswang isip usa kanato.

Si Doña Concha tawo sab, susama sa uban nga misulod sa politika. Nag-atiman sa halapad nga katubhan sa ilang asyenda. Nagmatuto sa iyang mga anak. Nagsambunotay sa iyang personalidad ang pagkabuotan ug pagkagahi’g ulo. Dili unta siya buot motudlo kinsa sa iyang mga anak ang modawat. Apan kay nagdumili man silang Mark Gil, Jaime Fabregas, Tetchie Agbayani, Cherie Gil, Ricky Davao, ug Epy Quizon, nangunay siya pagtudlo sa tan-aw niya “labing angayan.”

Mitulo ang akong luha dihang mipili na si Concha kinsay manununod. Sa previous scene, grabe ang tension tali sa managsoon kay lagi walay usa nga buot modawat tungod sa kahasol nga mahatag niini ngadto sa ilang pagkatawo. Ti-aw mo bay mahimo kang baboy o iro ba kaha ug bag-ong natawong bata ang itimo sa bag-ong na-aswang. Nanlimbawot gyud akong balhibo bisan og dili ingon ka-gory o ka-morbid ang pagsukad sa maong konsepto onscreen. Misamot ang tension dihang nagbentot-bentot na si Concha kinsay modawat sa bato. Kun ako pay pabut-on, magbutang na lang ko’g tambiolo aron bunotay ang show, kay sakit kaayo sa dughan tan-awon nga mongislit intawon ang nawong sa anak nga mapuntingan sa tudlo ni Concha.

Daghan nang indie movies nagama ug mikulit og mga pagdayeg ug pag-ila, labi nas gawas sa nasud, apan pipila ra man niini ang gihugopan. Nagtuo ko nga gawas sa paggamit og regional tongue isip paghatag og bili sa kultura sa usa ka rehiyon, duna gyud unta ni lig-ong marketing support. Ug magsugod ni natong mga Bisaya kay bisan pa og mag-Espanyol ang mga characters, o mag-Tagalog ang mga lead players, dili man malalis nga Bisaya ang nagsuwat, direktor ug kasagarang naglihok likod sa camera. Labing nindot lang gyud unta if kadtong bahin nga dunay silingang nanuaw sa balay nilang Concha nakabungat sab sa ilang pahasubo sa Ilonggo nga sinultihan. Ngano man gyud kaha nga kuli man kaayo na natong gamiton ang atong dilang Bisdak? Sama na lang ni Dwight Gaston (of defunct child-oriented show “Batibot”) isip congressman, dapat nag-Ilonggo siya.

Sa pagtukas niini kagahapon, mikabat sa 22 ka tawo dayon ang mibayad og P180 sa unang screening niini. Ug salamat sa SM City Cebu Cinema kay usa ka semana ang gihatag niining playdates.

Mo-advise sab ko sa casting director nga ayaw gyud itapad si Cherie Gil og mga actors nga hinay og momentum sa pag-build up sa drama kay intawon mawani sa passing. Cherie Gil is it gyud! Ug ang nakadawat sa susamang gikusgon sa buildup sa drama nga iyang napabuhagay mao ra sab ang iyang equally substantive true-to-life brother nga si Mark Gil. Pak!