Kultura ng bakya

MARAHIL, bihira na ngayon  kung meron man, ang guma­gamit ng bakya na dating popular na kasuotan sa paa ng mga Pilipino noong araw. Matagal siyang naging bahagi ng kultura ng Pilipinas at ginagamit din sa mga pangkulturang pagtatanghal. Meron pa ngang mga kanta, pelikula at sayaw na nagtatampok sa bakya. Dati ring ginagamit ang salitang ‘bakya’ bilang paglalarawan sa mga nanonood ng pelikulang Pilipino noong dekada ‘50 at ‘60.

Napaulat na, noong Hunyo 22, 2021, itinampok ng Oxford English Dictionary ang salitang “Bakya” bilang “Word of the Day.” Sa isang tweet ng kilalang disksyunaryo, inilarawan  ang bakya bilang pangngalan o noun na isang uri ng sandals na walang likod at may isang makapal na suwelas na kahoy at isang strap ng rattan, plastik, o ilang iba pang materyal.

Sinasabi pa ng OED na tradisyong isinusuot ang bakya sa mga kanayunan sa Pilipinas  at kung minsan ay may isang palamuting inukit o pininturahang takong. Batay naman sa website ng diksyunaryo, maaari ring gamitin ang bakya bilang pang-uri o adjective na ginagamit bilang colloquial o mapanirang puring salita sa mga bagay na may kakulangan sa pagpipino o pagiging sopistikado.

Ayon sa Wikipedia, maraming siglo nang ginagamit sa Pilipinas ang bakya. Hindi pa gaano itong popular bago dumating ang mga Kastila pero naging malawakan ang paggamit nito sa panahon ng pananakop ng Espanya sa Pilipinas mula 16th century hanggang 18th century. Sa panahong ito, dinagdagan ng mga disensyo at motifs ang mga bakya.

Sinasabi sa historyofwoodenshoes.blogspot na lalong naging popular ang bakya noong huling bahagi ng dekada 40 at 50 ng nagdaang siglo dahil binibili ito bilang souvenir ng mga sundalong Amerikano na napapadestino sa Pilipinas. Makikita kahit saan ang bakya hanggang sa unti-unti itong malaos noong dekada 70 nang pumalit dito ang mas murang gomang tsinelas. 

Sa naturang salita bilang paninira, nadamay din ang tambalang AlDub (nina Alden Richards at Maine Mendoza)  sa telebisyon nang banggitin ng OED ang tweet ng isang netizen na nagsasabing ‘bakya’ ang panonood ng naturang show.

Ayon naman sa historian na si Doreen Fernandez sa Philippine Popular Culture Dimensions and Directions, The State of Research in Philippine Popular Culture, ang mapanirang kahulugan ng bakya ay unang binuo ng isang movie director noong late 1950s para ilarawan ang mga popular na pelikulang tinatangkilik ng masa.  “Ang bakya na sinusuot ng lower class ay ginamit na simbolo ng mababang panlasa na sinasalamin sa mga pelikulang may melodrama, iyakan, awayan, romances at stereotype character,” sabi ni Fernandez.

Sa 2007 journal entry na nalathala sa Inter-Asia Cultural Studes, sinabi ni dating UP Professor Emeritus Teresita Maceda na ang ‘Bakya” ay isang mapanlait na  bansag ng mga elitist  sa low taste ng  masang Pilipino o sa Filipino popular culture na kinaaliwan ng masa.

Gayunman, mukhang hindi na ito totoo sa kasalukuyang panahon kung paniniwalaan ang isang survey ng Social Weather Station  na kinomisyon ng Film Development Council noong 2006 at  nagsisiwalat na hindi na matatawag na  “bakya” ang mga nanonood ng pelikulang Pilipino. Hindi na kasi mahihirap lang o ordinaryong masa  na nakasuot ng bakya ang tumatangkilik ng Filipino movies.

Ayon sa survey, ang mga Filipino movie fans ay mga nakatapos ng hayskul at kolehiyo. Sa survey, 55% ng mga nanonood ng pelikula ay nakatapos ng elementarya o hayskul, 57% ang nakagradweyt sa hayskul o kolehiyo, 51% ang college graduate o kumuha ng post-graduate studies at 36% lang ang nakatapos lang ng elementarya o hindi nakapag-aral.

Email: [email protected]