EDITORYAL - Kabataan peligro sa HIV-AIDS

Niadtong Disyembre 1 gisaulog ang World AIDS Day agi og pagsabwag og impormasyon kabahin aning maong sakit. Dugay na kaayo kining gihandom ug duna nay daghang mga kalihokan mahitungod niini aron pag-edukar sa katawhan bahin niining human immunodeficiency virus (HIV) ug acquired immuno-deficiency syndrome (AIDS).

Dinhi sa Pilipinas makaalarma kining kakuwang og kahibalo sa mga kabataan bahin aning HIV-AIDS. Daghan tinuod ang nakadungog bahin niini, apan menus ang nakahibalo kun unsaon paglikay nga dili matakboyan niini.

Dili na parehas kaniadto ang mga kabataan karon sa Pilipinas, ang kaniadto konserbatibong pamuyo ug lifestyle sa mga kabataan dako na kaayo og kausaban, impluwensiya sa nagkalain-laing mga nakita ug nakat-onan sa modernong panahon, ug apil niini ang kabahin sa sex. Subo lang nga pagabot sa sex, daghan sa mga kabataan ang patara lang ug wala maghunahuna sa risgo niini diha sa ilang panglawas. Usa sa rason mao ang kakulang sa edukasyon bahin aning HIV-AIDS.

Pagkatinuod, basta sa premarital sex, ang hunahuna ra gyud mao ang paglikay nga di mamabdos. Lain sab nang risgo sa nalambigit sa commercial sex, same sex partners, ug kanang blood transfusion.

Matud pa sa gihimong pagtuon sa UP Population Institute, si Professor Midea Kabamalan miingon nga base sa 2021 Young Adult Fertility and Sexuality Study, 76%  sa mga kabataang Filipino nga edad 15- 24 anyos ang nakadungog bahin sa HIV o AIDS, 19-porsiyento kini nga pagkubos gikan tuig 1994 dihang ang HIV-AIDS awareness sa mga kabataan nakaabot og 95%.

Aron masayod ang tanan, base sa 2020 nga rekord sa Department of Health duna karoy 115,100 ka Pilipino nga dunay HIV,  ug 90% sa mga bag-ong natakboyan mga kabataang lalaki nga nakighilawas og kaparehas nilang lalaki. Gipanglantawan nga kung ingon niini kapaspas ang pagsaka sa gidaghanon sa mga bag-ong natakboyan, sa tuig 2030 moabot na kini og 330,000.

Angay sab masayran sa katawhan nga kaning maong na-rekord sa DOH, mao palang kini kadtong nagpakita na og sintomas o nasakit na ug nahiling sa mga doktor.

Wala pay labot kadtong mga wala pa makapatan-aw sa doktor nga posibleng HIV-carriers na unya aktibo pa gihapon kaayong nakighilawas.

Ang Pilipinas maoy gikonsiderar karon ang “fastest-growing HIV epidemic in the Asia-Pacific region” sumala pa sa report.