Ang pagpalampos sa Federal system

Sa ato na nga nahisgotan dinhi, adunay mga kabalaka kon magmalampuson ba gayud ang pag-ilis sa atong sistema sa panggobiyerno ngadto sa Federalismo. Gumikan sa maong mga kabalaka, adunay mga sugyot nga dili magdalidali niining tinguha sa mga Federal system advocates pag-usab sa 1987 Constitution.

Ug adunay sugyot, ato ning kutloon: “For a federal system to work in the country, the citizens and the politicians, they elect must put the interest of the federation above the interest of a member-state.”

Nindot kaayong paminawon. Apan lisud buhaton. Ato kining damgo since time immemorial. Ang maong damgo nagpabiling damgo. Usahay pakonsuylohan kita sa mga politiko, ilabi na panahon sa eleksiyon nga maoy mopatigbabaw ang intereses sa katawhan kay sa mga intereses nilang personal ug sa ilang pamilya.

Maoy hinungdan nga milambo ug milig-on pag-ayo ang mga political dynasties sa atong nasud. Gikahadlokan nga kining mga dinastiya karon nga maoy nanghawod sa mga lalawigan, sa kalungsoran ug dakbayan, lakip na sa mga barangay, mao lang gihapong mga tawhana unya ang modumala sa mga local government units ubos na sa federal system.

Unsa man tuod ang atong kasiguroan nga mawagtang na kining mga political dynasties kon mag-Federal system na kita?

Angay’ng hunahunaon nga ubos sa Federal system, samtang buak-buakon na unya kita into several states, usa gihapon kita ka nasud, usa ka Federal country. Maoy hinungdan nga sa ato na nga giingon sa unahan, ato gyud nga ipatigbabaw ang intereses sa Federation kay sa mga member states.

Tingali unya og mag-iyahay kita, maniguro sa atong kaugalingon, ug dili na kita magpakabana sa kahimtang sa ubang regional states. Ang kuyaw nga sama sa nahitabo sa pipila ka nasud nga nag-Federal, inay magkahiusa, nabuak na hinoon.

Tingali unya nga sa atong pag-iyahay ug pagpaniguro, maglainlain na kita pagpalambo sa atong kaugalingong estado, ug matawo ang mga Waray state, Ilonggo state, Cebuano state, Tagalog state, Ilocano state ug hikalimtan ang mother state.

Samtang maoy tinguha sa Federalism ang pagwagtang sa gamhanan kaayong Imperial Manila, apan gikahadlokan nga pulihan lang kini sa Imperial Cebu, Imperial Davao, o sa Imperial National Capital State.

Ug gikahadlokan usab nga ang kabus nga mga regional states dominahon lang unya sa mga adunahan nga mga estado in terms of development.

Nagkinahanglan kini og dugang pagtoon. Hinungdan nga matud ni kanhi Senador Nene Pimentel: “Do not rush Cha-cha;” ug ayaw hulgaa ang mga LGUS nga dili magdali pagsagop sa Federal system.