Vote wisely

Bisa’g gidili ang vote-buying, ang ubang kandidato mag-iyahay lang gihapo’g pamalit og mga botos sa sekreto nga paagi. Akong higala nakaasawa’g taga Leyte, mitug-an nga didto sa lungsod sa iyang misis grabe ang pinalitay sa mga botos.  Tag P1,000 kuno ang ibayad sa mga botante ug kay lima man sila nga botante sa ilang pamilya, magpiknik g’yud kuno sila human sa eleksiyon.

Enjoy sila sa usa ka adlaw’ng kalipay bugti sa tulo ka tuig nila nga pag-antos ug sa ilang kaigsuonang kabos.

Among kauban nga accountant miasoy ‘sab nga sa ilang probinsiya, tag P500 ang palit sa matag boto. Kangkang kuno ang palad sa mga pobre, uy! maglinya pa! Unsaon, tagsa ra man intawon sila makapalit og lami nga sud-an, panahon ra sa eleksiyon. Bahala na’g ibaligya ang ilang katungod sa pagpili, basta makatilaw lang sila’g pagkaon sa mga dato.

Niadtong bata pa ko, ang akong nanay ug tatay gipalit ‘sab ang ilang boto, tag P20 kada usa. Pero lipay na sila kay niadtong tuig 1960’s, dako pa man ang balor sa peso.

Kun duna kay usa ka sentimo, makapalit ka na’g biskwit. Makaambit ka na’g isda’ng kilawnon nga maoy isumsom sa paborito nila nga tuba. Ang nakanindot lang nila kay sa adlaw sa eleksiyon, ang kandidato nga ilang nauyonan mao g’yud ang ilang isulat sa balota. Wala sila magpadikta niadtong politiko nga mitunol nila’g kuwarta.

Ilang rason mao: “Ato man ning kuwarta nga ilang gipamalit og boto mao nga ato g’yud ning dawaton. Pero, didto sa presinto, kita’y magbuot kinsay atong pilion? Maayo’g sila ang tag-iya sa atong kamot ug dughan...nga kita man. Dako’ng sala ang pagsulat sa pangalan sa kandidato nga wala higustoi sa atong konsensiya. Sama ra nga gilimbongan nato atong kaugalingon.”

Grade six ra to ang akong  tatay ug nanay. Pero grabe to’g mga prinsipyo sa kinabuhi kay nahibawo sila nga ang mga kandidato mamalit g’yud og boto panahon sa eleksiyon.

“People’s money na ang ilang gigamit. Labi na’g incumbent, ay sus...ang sapi gabaha! Mao nga bulsahon na nato, uy! Total, ini’g botar, di man na sila makakita kinsa ang atong gipili. Vote wisely, Dong. Dawat og kuwarta, pero ayaw g’yud ibaligya ang imong suffrage...ang imong right to vote,” matud nilang tatay ug nanay. Mao kadto nga dihang makabotar na ko, nagpaabot ko nga dunay politiko nga moduol nako ug mopalit sa akong boto, apan sukad masukad, wa pa g’yuy nangahas.

Nahibawo kaha sila nga sama nilang nanay ug tatay, wise voter ‘sab ko?