Unsay buhaton kun ikaw ilogan og yuta?

Ang paghikay sa mga papeles sa imong kabtangan ilabi na kun kini imong nasunod sa imong mga katigulangan importante kaayo aron  pag-establisar sa imong ownership ug pinaagi niini  hayan malikayan unya ang pagpangangkon sa uban sa maong property. Apan unsay angay nimong buhaton kun adunay laing tawo nga moilog sa imong property ug makapresentar pa gyud og titulo sa maong yuta? Kana nga pangutana ang atong tubagon karon.

* * *

Dear Atty. Divine,

Naa koy problema bahin sa yuta nga akong nasunod sa akong mga ginikanan, paglabay sa pila ka tuig giilog ang among yuta lakip na ang mga kasikbit, daghan mi nga giilogan. Buot silang mosukod sa yuta, apan wala sila maka-survey kay gibabagan man sila sa mga tag-iya. Busa midangop mi sa among mayor ug gipatawag sila lakip na kaming mga tag- iya sa yuta uban sa PENRO. Karon sa pag-atubangay  na namo  nagpakita sila sa ilang titulo ug ila na diay gipatitulohan niadtong 2008. Bisan wala sila makasukod sa yuta nahibung mi nganong na-approve ang ilang titulo nga wala man sila maka-survey ug matod pa sa ilang Surveyor gi table survey ra nila kay dili man sila makasulod sa maong yuta ug gi aprobahan sad sa taga DENR nga wala man sila mag-inspection sa yuta. Dako kaayo ning yutaa nga ilang giilog 32 ektaryas kapin. Ang among gikuptan Tax Declaration ug kami ang nagsige og buhis gikan pa sa akong Lolo niadtong 1947 dayon sa akong Papa dayon kami nga mga sumosunod. Wala gani sila magtrabaho niining yutaa, maong gihangyo ni sila nga iuli ning maong yuta diri namu ug  mipirma sila nga ilang iuli ang yuta. Niadtong Nov.27, 2012 naay notice nga niabot namo nga girebook ang among kasabotan ug ang DENR misugyot kanamo nga moduol mi og abogado. Mao ni akong dako nga problema kay pobri kaayo mi asa man mi paingon kong mailog nila ang among yuta. Daghang salamat, hinaut unta nga matabangan mi nimo sa among problema. —     Gemma

* * *

Dear Gemma,

Mao gyud na ang kasagaran nga mahitabo kun di nato ma-asikaso ang papeles sa atong yuta ilabi kun di ma-transfer ang pangan niini gikan sa inyong mga katigulangan nga maoy mga original owners. Kahibawo ko nga dili sayon ang pagpatitulo sa yuta, adunay daghang requirements nga pangayuon ang CENRO ug usa na niini mao ang actual gyud nga pagsurvey sa property ug unya ang resulta sa survey pa-aprobahan pa gyud sa Bureau of Lands. Apan wa ta masayud kun nganong nakapatitulo sila niini bisan kun way actual survey nga nahitabo. Ang una ninyong buhaton karon mao ang pagpasaka og reklamo ngadto sa inyong barangay batok nianang mga tawo nga nangilog sa inyong yuta kini aron kamo mag-atubangay. Kun ugaling dili gyud mo mahusay sa Barangay, mas maayo nga modangop mo sa Public Attorney’s Office kon PAO aron adto na gyud ninyo isang-at ang inyong reklamo ngadto sa Korte. Kanang PAO libre kana nga mohatag og serbisyo ngadto sa mga kabus nga way ikabayad. Mas maayo nga karon pa lang daan inyo na nang hikayon daan  aron kapugngan ang ila unyang pag-take-over sa maong property. Ang hukmanan ra gyud ang makahusay nianang tanan kun kinsa kaninyo ang adunay katungod nga manag-iya sa yuta. Kinahanglan nga inyong andamon daan ang inyong mga ebidensya sama sa inyong Tax Declaration, mga resibo sa buhis ug uban pang mga dokumento pagmatuod nga kamo ang tag-iya sa yuta ug inyo unya kining ipresentar sa Korte atul sa trial sa inyong kaso. Ayaw lang mo pagpakawala sa paglaum kay kun maghiusa lang mong mga biktima nga giilogan sa yuta mas lig-on ang inyong kaso ug dili mo angay nga mahadlok. Ang importante nga aduna moy legal nga buhaton aron di molampos ang inyong mga kaatbang sa pagbawi sa luna nga inyong nasunod sa inyong mga katigulangan. Hinaut nga akong natubag ang imong mga pangutana. Daghang Salamat. —  Atty. Divine

Alang sa inyong pangutana, ipadala lang sa Legal Corner sa Banat News or email sa [email protected] ug akong tubagon ang inyong pangutana matag adlaw’ng Miyerkules ug Domingo.