EDITORYAL - Nag-alindasay ang China

Naglimbag-limbag karon ang China tungod niining Australia-United Kingdom-United States of America (AUKUS) military alliance. Dili naman kini bag-o unta, kay sukad pa niadtong World War I ang tulo managkaalyado naman gyud sa pakiggubat didto sa Uropa.

Ang nakapaalindasay sa China mao kining paghatag sa US ug sa UK og teknolohiyang nukleyar. Kapabilidad nga wala sukad-sukad sa Australia.

Ang Australia abunda ug adunahan kini nga nasud  apan wala kini gamit nga nukleyar, butang nga nakita tingali sa US ug UK nga gikinahanglan nunot aning hulga sa China. Tabangan sa US ug UK nga makabaton ang Australia og nuclear submarine.  Ang Australia dunay unom ka submarines apan mga diesel powered kini, layo ra kaayo kun iparang sa mga naa sa China.

Ang China dunay nuclear capability sukad pa niadtong 1960s, gikan sa bomba ngadto na sa makina sa mga submarino niini. Apan gusto nilang sila ray naa niini dinhi sa Asya Pasipiko.

Nabalaka silang dili na silay manghawod-hawod dinhi sa Asya-Pasipiko ilabi na nga mas moderno ang teknolohiya gikan sa US ug UK. Inutok ug inantigo kining maong estratehiya. Mapalig-on ilang presensiya dinhi ug mabantayan og maayo ang mga kalihokan sa pwersa China ilabi na ang ilang navy  diha sa South China Sea nga gipanglantawang sunod nga mamahimong flashpoint sa giyera. Samtang tuod dunay ubang mga gagmay’ng nasud sa Southeast Asia nga naalarma, makahatag kini og balanse sa pwersa kay sa pagkakaron, dominante kaayo sa China tungod sa gidak-on niini ug ilang pwersa kun itandi sa iyang mga silingan.

Kun kaniadto ang US lang ug panagsang UK ug French nga nuclear-powered submarines ang makapatrolya sa maong kadagatan karon mapun-an kini sa Australia. Mas mogamay ang dagat para sa China.

Pinaagi sab niini, mahatagan og dugang gamay’ng kasigurohan ug seguridad ang Pilipinas, Vietnam, Taiwan, Indonesia, Japan, ug Malaysia kansang mga maritime boundaries giilog ug giangkon sa higanteng China.

Importante kini alang sa Pilipinas kay samtang tuod maayo ang relasyon niini sa China tungod sa pakigsuod sa kasamtangang administrasyon, wala kini magpasabot nga mohunong na ang China sa ilang intensyong angkunon ang mga teritoryo niini diha sa WPS.