Tomas Degum

 “Kahibawo pa diay ko nga imo lang diay’ng tiawtiawan ang akong paghigugma nimo, Riza, maypag wala na lang ko mag-usik og panahon sa  pagpakigrelasyon nimo,” ni Gabino ngadtong Riza dihang nakahigayon siya sa pagpakighinabi niini didto sa balay sa dalaga.

“Wala man gyud koy feeling nimo ba, Gabino. Ikay sad-an kay sige ka’g sunodsunod nako bisa’g gibalibaran ta na ka. Bisa’g asa ko, imo gyud kong sundon mora ka’g mayang bungol nga dili gyud kasabot sultihan nga  wala koy gusto nimo, nga dili ikaw ang tipo nako sa usa ka lalaki nga akong higugmaon...” Mihana’g tindog ang dalaga aron biyaan si Gabino.

“Ayaw una’g lakaw, Riz,” hangyo sa ulitawo.

“Duna koy gibuhat. Sige na, pauli na sa inyo,” pinabundak ang tingog sa dalaga. Unya may nangayo’g katahoran, tingog sa usa ka lalaki ug namulong dayon si Riza: “Uy, nia si Alfred, sige, sige na, lakaw na, Gabino, kay nia na si Alfred. Dili ko gusto nga mag-abot mo dinhi...”

“Siya ba ang gipuli nimo nako, Riza?” mitan-aw si Gabino kang Riza, kahilakon.

“Oo, siya. Uyab na ming Alfred,” mitaas ang tingog ni Riza nga mora’g naglagot na.

Milakaw si Gabino nga ingon sa  huyhoy ang abaga. Ang iyang hunahuna mora’g ngitngit. Nakahunahuna siya nga maypag maghikog siya aron maimpas ang tanan. Milingilingi siya ug may nakita siyang dakong kahoy diin ang sanga miyunyon paingon sa yuta.

Husto! Anha siya diha maghikog ug may nakita siyang kanding ug iyang gikuhaag pisi aron maoy iyang gamiton sa pagtubok. Tuod, dihang iya nang gihigot ang pisi sa iyang liog ug ang tumoy iyang gibalighot sa nagyunyon nga sanga kalit lang may tingog sa usa ka babaye, “hoy, Gabinooo! Ayaw paghikog, uy! Mahibawo gani si Papa ug Mama nimo na, tagbaw ka gyud!” si Lita diay nga iyang silingan. Dalaga ug parehas niya’g edad ug may hilom nga pagbati sa ulitawo, ugaling lang wala gyud kamatikod si Gabino niini nga si Lita nahigugma kaniya sa hilom.

Gidalig kuha ni Lita ang pisi ug iyang giguyod si Gabino nga nagngitngit pa ang panan-aw. Ug midaghong si Gabino sa paghilak. Si Lita nga nagguyod kang Gabino kahilakon usab sa iyang nadungog. Mao kadto nga nasanta ni Lita ang paghikog ni Gabino ug matag hapon moanha si Lita sa ilang Gabino ug magdala’g bokhayo nga siya mismo ang nagluto. Sa ngadto-ngadto nagkasuod sila si Lita ug Gabino, ug nagkasuod pa gyud ang ilang kasingkasing.

“Salamat, ha, Lit, nga duna pa diay binuhat nga nagmahal nako nga dili pagmahal nga tiaw-tiaw kondili usa ka timgas ug dalisay nga paghigugma,” ni Gabino nga mikupot sa lumoy’ng palad sa dalaga.

“Kon ako’y mahigugma, Gabino, ipakita ko sa maong lalaki nga hangtod sa kamatayon ang akong pagmahal kaniya. Ug ikaw kana, Gabino ang lalaki nga akong mahalon hangtod sa hangtod...” ni Lita mipauraray sa dughan sa ulitawo.

Unya, may nagsininggitay kay may babaye kunong naghikog nga nagbitay sa pisi nga gihigot sa sanga sa mangga ug ang maong babaye mao si Riza. Patay na kini dihang gilugtab ang pisi nga naghigot sa liog niini. Dinhi kahilakon si Gabino sa iyang nasayran, apan nahanaw na ang iyang pagbati niini kay si Lita nia na man sa iyang kiliran. (Katapusan)