Tinagoang kabilin sa mga lubnganan

CEBU, Philippines - Usa ka inilang media personality nga usa usab ka heritage interpreter ang nihimo og CemenTOUR 2016 kagahapon kauban ang mga tinun-an ug sakop sa media.

Tumong niini nga makita usab sa mga tawo nga dili gyud angay kahadlokan ang pahuwayanan sa mga tawong nitaliwan na nga maoy sagad ipakita sa mga lilas sa telebisyon ug mga salida sa sine.

Tulo ka mga inilang sam-ang diha sa North District sa Cebu City ang gilibot sa grupo, kini mao ang Doña Pepang Catholic Cemtery, Carreta Public Cemetery ug sa Chinese Cemetery.

Si Ka Bino Guerero kinsa maoy nag-organisar sa maong kalihokan miingon nga wala kaayo mahatagi og dakong pagtagad ug bili ang mga gitagoang mga kabilin nga gipamutang diha sa mga sam-ang.

Lakip sa iyang gustong subayon kun si kinsa kadtong mga inilang mga tawo kaniadto nga dako og natampo sa kasaysayan sa Sugbo ug sa nasud nga namahuway sa mga sam-ang dinhi nga labay-labayan na lang sa mga tawo.

Gawas kanila adunay daghang makitang mga butang palibot sa mga sam-ang nga kinahanglang ipreserbar tungod kay ang uban niini dili na mabalik pa og himo o dili na makopya sa uban.

Kini sama sa mga maanindot nga obra sa mga rebulto sa mga kerubin, mga anghel, mga santos, mga giadornohang mga Krus, mga rebolto, ug mga stoneworks nga hinimo sa mga wala mailhing mangulitay nga natural ang kamaayo sa ilang mga kamot.

Dunay uban niini posibleng obra sa mga inilang mga mangulitay kaniadto nga gikuha ang serbisyo o ba kaha gikulit kini tungod sa ilang pagmahal o pagtahod ngadto sa namatay.

Unang giduaw sa grupo ang Lubnganan sa Banay nga Osmeña, diha sa Doña Pepang. Makita dayon ang estruktura sa mosuleyo nga simple pagkahimo apan sa ilawom niini namahulay ang mga nitaliwan nang mga sakop sa banay nga Osmeña kansang kaliwat dako og natampo sa kasaysayan sa Sugbo.

Diha usab sa maong sam-ang gilubong ang uban pang mga miyembro sa inilang pamilya nga sama sa mga Osmeña dako og natampo sa kung unsa karon ang siyudad. Sila nagagikan sa mga pamilyang Sotto, Briones, ug uban pa.

Human sa pagbisita sa Dona Pepang, gisunod usab ang sam-ang sa Carreta nga diin adunay gipanglubong nga mga beteranong sundalo sa panahon pa sa mga Katsila ug sa mga Hapon.

Samtang sa karaang Chinese Cemetery diha gihapon sa Brgy. Carreta diha namahuway ang mga mitaliwan nang mga Filipino- Chinese ug uban pang mga impluwensiyadong mga tawo sa Sugbo.

Sagad kanila dako og natampo sa ekonomiya sa Sugbo tungod sa ilang mga negosyo nga karon gisunod ug gipalambo pa sa ilang mga nagsunod nga henerasyon.

Apan subo tan-awon nga ang kaniadto labing nindot tan-awon nga sam-ang sa siyudad tungod sa mga dagko ug daw palasyo nga mosuleyo nga gidesinyo sunod sa mga estrakturang makita sa silangan, gihimo nang basurahan ug pinuy-anan sa ubang mga tawong walay kapaingnan.

Dili na sama kaniadto kanindot ang rebolto ug estatwa sa mga liyon ug dragon diha sa maong sam-ang kay kuspaw na ang mga pintal ug napuno na og mga hugaw hasta ang kaniadto sinaw kaayong mga bronse nga lapida ug uban pa.

Dili siguro tungod kay way nag-atiman kondili, tungod ba kaha kini sa kahadlok na sa mga tagtungod nga bisitahon kini bisan dili panahon sa kalag-kalag tungod sa kadaghan na sa mga tawong namuyo sa lugar.

Laing nakabati sa lugar agianan sa M.J. Cuenco, maglunop ang baha sa lugar kun mouwan, dugangan pa gyud nga adunay mga kaso sa mga pagpanglabni ug pagpanulis sa dapit ug giingong anha modagan sa maong sam-ang ang mga tulisan, wala siguroy anak o apo sa mga adunahang pamilyang Filipino-Chinese ang ganahang moduaw sa lubong sa ilang mga katiguwangan kung di pa adlaw sa kalag-kalag.

Samtang sa Chinese Cemetery naabtan sa  grupo ang gihimong Children’s party. Dagko kaayo og bahakhak sa kalipay ang mga bata nga wala na manumbaling sa mga namahuway sa lugar.

Matud pa ni Irish Mae Gerado, usa sa mga residente sa Chinese Cemetery, sukad masukad wala gayud sila mahadlok sa mga patay nga gilubong sa lugar kay mas mahadlok pa sila sa mga buhi, kay maayo pa ang patay di mangawat sa silingan.

Si Genelyn Quimuel, dunay unom ka anak ug usa ka tuig nang nagpuyo sa maong sam-ang nitug-an nga sa sinugdanan nahadlok gyud sila apan kadugayan naanad na lang kay wa man gyud silay laing kapaingnan.

Si Ka Bino sa iyang bahin nitug-an nga testing pa sa ilang pagtuon ang gipahigayon nga tour. Damgo niya nga matabangan usab kining mga nagpuyo sud sa mga sam-ang nga mokita isip tour guides sa sud sa maong mga sam-ang.

Si Niña Mae Ombrosa, tinun-an sa University of the Philippines nga niapil sa maong tour nitug-an nga daghan siyang nakat-onan sa mga estorya ug gigikanan sa mga inila nga nangamatay ug interesado siya niini. Ang maong tour nilanat og dul-an sa tulo ka oras, diin nalingaw usab ang mga kabataan tungod kay kadaghanan  kanila ang nakadawat og mga candy gikan sa nangapil sa maong kalihukan. (BANAT NEWS)