Think and Think

Karong mga panahona, isog na kaayo ang mga tawo. Daghang mga hilas ug hawod. Feeling sila na lang gyud ang kinamaohan—walay makatupong. Kun makapanaway sa ubang tawo, wagas. Kun maka comment, mura’g perfect na gyud sila’s ilang kaugalingon. Ang uban sab tira –pasagad, basta kay maka comment lang. Pakkk

Last week, nag-post ko about Miss Earth Belarus nga gi-snatch ang phone kay nibuwag matud pa sa grupo samtang naa sila sa mall. Ug sa dihang may ni comment nga nahitabo matud pa to kay nagdate date, nakigmet og mga nakaila niya sa dating app. Akong gitubag nga kun nagdate-date man gani ang nahisgutan, it does not change the fact nga biktima. Dili nimo mahimong papason ang kamatuoran nga may krimen nga nahitabo. May nawagtangan og phone kay may nikuha niini supak sa iyang kabubut-on.  Ug sa dihang gidelete niya iyang comment. Pakkk!

Adtong Biyernes, labihan sab nga naka bash sa mga tawo kang Xander Ford sa usa sa mga facebook pages. Unya imong tawgon ang atensyon, manghangyo nga ipatangtang ang post. (Dili ako ang gihangyo, lain). Unya naa say nagsuko-suko. Nagbuotbuot. Nanudlo unsay angayang buhaton. (Akoy gibut-an, gitudluan ug gisuko-sukuan).  Pakkk!

Taympa ra gud. Kasagaran patuyang na lang gyud sa gibati. Gumikan sa facebook ug uban pa nga social media platforms hawod, hilas ug isog na kaayo ang mga tawo. Facebook and other social media platforms are public domain. Tinuod nga ikaw maoy tag-iya sa imong account, ikaw maoy naay control, apan dili ka makabuot unsay mamahimo nga reaksyon sa mga tawo sa imong posts.

Kun dili ka ganahan nga sawayon ug awayon ka, ayaw’g post. O kun dili man, i-limit ang makakita sa imong post. Naa na sa setting sa imong FB. Mao ra nay pwede nimong buhaton. Dili ka makabuot kun the moment nga mabasahan ug makit-an sa publiko imong post, adunay dili makauyon. Dili ka makapugong kun hilasan sila magtan-aw sa imong status, or OA ka alang nila, or hambogero ka. Dili man ka, sila. Lahi ka’g ngan. Lahi sab sila. Pakkk!

So sa dili pa mo mo-post or mo-comment sa post sa uban, hunahunaa nga public domain na’ng facebook. Daghang makakita ug makabasa ana. Lain-lain nga reaksyon ang madawat niini. Hinungdan nga hunahunaa sa makadaghan angayan ba gyud na nimong i-post or i-upload. Pangutan-a imong kaugalingon kun andam ba gyud ka sa nagkadaiyang reaksyon nga makabig ana. Ug sa higayon nga nakahunahuna naka, nakahukom naka nga imo gyud na’ng i-post, barugi na. Ayaw panalaw pinaagi sa pagtangtang ra sab niana. Ayaw panghangyo nga ipatangtang sa uban ang ilang post isip reaksyon sa imong mismong post. Think, think, think. Imohang account ug pagbati ra ang imong macontrol. Dili ka maka control o makabuot sa pagbati ug sa account sa uban. Pakkk!