EDITORYAL - Kanus-a maleksyon?

Wala pa gihapon maleksyon ang Pilipinas sa negatibong epekto sa kinaiya niining “magpalibre” nga daw sa naglikay og obligasyon ug hadlok makagasto. Sa laktud, kon dunay manglibre, hala larga. Nahitabo kini sa panahon ni kanhi presidente Gloria Macapagal Arroyo sa mga teritoryo kaniadto sa Pilipinas sa West Philippine Sea nga giangkon na karon sa China, sama sa Recto Bank dili layo sa Malampaya Natural gas field sa Palawan ug kining Scarborough Shoal sa lungsod sa Masinloc sa Zambales.

Kay gusto lagi nga malibre, dihang gihimo ang joint-oil oceanographic survey tali sa China, Vietnam ug Pilipinas, (kay ang China man maoy dunay mga barko para niini), gipaapil na lang sa atong mga opisyal sa pagpatan-aw ang maong mga lugar bisan og wala kini maapil sa orihinal nga giilogang teritoryo. Nadiskubrehan nga ang Recto Bank maoy labing daghan og oil deposits sa tibuok West Philippine Sea maong giapil kini sa giusab nga 9-dashline sa China ug giapil na lang pud nila ang Scarborough tungod sa lokasyon niini ug abundang isda.

Tabla ra karon og dili na ang Pilipinas maoy nanag-iya sa maong mga lugar kay lugos na gani makaadto ang mga Pilipino didto kay guwardiyado sa mga Insik ang lugar. Sa laktud, kontrolado na nila kini. Karon, gusto na usab sa pipila ka opisyal sa administrasyong Duterte nga tugotan ang China nga maghimo og susamang surveys sa Philippine Rise sa Aurora Province. Ang DFA misugot sa request sa Institute of Oceanology of Chinese Academy of Sciences (IO-CAS) paghimo og marine scientific research sa maong dapit.

Scientific research kuno, apan mao lang ba kini ang ilang tuyo? Kinsa man sa mga opisyal sa DFA ang nakasiguro nga mao ra ni ang ilang tumong? Unsa kalapad ang sakupon sa research? Dili ba diay kita maningkamot para sa atong kaugalingong research? Kinahanglan ba gyud nga iapil sila nga daghan man unta ang pwede nga dili hulga sa Pilipinas?

Lisud kining angkunon sa China apan unsa na pud kaha ang problema nga ilang ihatag kanato sa umaabot nga panahon?