Pasidaan sa TRAIN

Gihulga kita nga sa unang adlaw sa Bag-ong Tuig, mosaka ang presyo sa mga palitunon gumikan sa tax reform package sa kagamhanan, kun Tax Reform for Acceleration and Inclusion (TRAIN) law.

Tuod man, may pagsaka gyud sa mga  presyo sa pipila ka commodity, apan adunay pasidaan nga among others, wala pa moepekto ang pagpahamtang sa Excise taxes sa lana, tungod kay wala pa mamugna ang implementing rules & regulations (IRR) bahin sa pagpatuman sa TRAIN.

Pananglitan, mga old stock pa ang mga produkto sa lana, sama sa gasolina ug krudo, nagpasabot nga wala pa kini patungi sa Excise tax. Busa, dili pa sila makapasaka sa presyo.

Ug samtang aduna tingali pagsaka sa presyo sa bugas, apan sa personal nakong nasinati, ang akong suki sa bugas diha sa Ramos Market wala man mopasaka sa presyo. Sa ato pa, ang pagsaka sa presyo mag-agad lang gyud sa kahakog sa mga negosyante.

Busa, sa dili pa nato i-condemn ang TRAIN, kay usahay mao kini ang pasanginlan sa mga walay-puangod nga negosyante pagpasaka sa presyo sa ilang mga baligya, atong huwaton ang mga epekto niini, kay tingali unya nga in the long run, makahatag kini’g kaayohan sa tibuok nasud.

Usa ko ka higala nga Balikbayan, namahayag nga sa America taas kaayo ang mga buluhisan apan wala magsapayan ang mga Amerikanhon tungod kay ila man nga nakita ang gipadulngan sa buhis nilang gibayad, nga wala mopaingon sa pribadong mga bulsa.

Matud niya, basta lang makita kon asa paingon ang buhis nga iyang ibayad, dili kawkawon ug mopatuman gyud sa mga proyekto sama sa “build, build, build” project sa Duterte administration, dili siya mo-mind pagbayad sa taas nga buluhisan.

Angay’ng masayran nga kining atong present tax system, 20 na ka tuig ug nagkinahanglan na nga i-overhaul, matud dinhi, “to make it fairer and simplier.”

Ug giingon usab dinhi nga “Under the TRAIN, personal income tax rates will be adjusted to shift the burden off lower-income segments toward the “ultra-rich.”

So, ubos sa TRAIN, ang mabug-atan sa bag-ong buluhisan dili na ang mga nagdawatan og gagmay’ng income, kon dili, kadto na nga mga dagkong adunahan. Maayo kon mao kini ang mahitabo.

Adunay mga sugyot nga iuswag lagi una ang pagpatuman sa TRAIN law ug idungan kini sa pagpatuman unya sa paghatag og financial assistance ngadto sa mga kabus.

Pagkakaron, atong huwaton ang dugang development niining pagpatuman sa TRAIN law, kon pro-poor, o anti-poor ba kini.