Masaker sa Mayo 1

Nakapaalarma sa pipila ka tripulante ang pagsud ni Padre Pedro de Valderrama sa pinuy-anan sa tawo nga naayo sa “milagro” ni Ferdinand Magellan. Gipakaingon ni Antonio Pigafetta nga naapektahan lang sa tensiyon human sa gubat sa Mactan. Apan wa magdugay nakadungog sila og tiyabaw sa ilang kaubanang nitambong sa piging ni Rajah Humabon.

Giisa dayong ilang pundo, nipabuto sa ilang mga kanyon ngadto sa kabalayan ug nipaduol sa baybayon. Nakugang sa ilang nakita: Labing duguong masaker nga mas grabe kay sa tanan nilang nasinati.  Dihang hapit na mahuman ang piging, nigawas ang armadong mga lalaki gikan sa kakahoyan ug gibuno ang mga langyaw.

* * *

Napatay sa masaker sa Mayo 1, 1521 ang 27 sa mga bisita, nadakpan si Padre Valderrama ug ang usa sa pangu nga si Juan Serrano, ug ang uban nakalangoy paingon sa mga barko. Gitanyag sa mga sakop ni Rajah Humabon si Serrano bugti sa kabtangan sa mga Katsila.

Si Serrano nangayo sa kaluoy sa iyang mga sakop tungod sa hinog na niyang pangedaron. Nidemanda ang mga Sugbuanon og pusil. Dihang gihatag sa mga Katsila nangayo na sab og lain. Dihang gihatag na sab nangayo pa gyod og dugang. Maong gipasabot sa iyang mga sakop si Serrano nga mapugos sila pagbiya kay kun maglangay mahimong mahurot silang tanan sa masaker.

* * *

Naghilak si Serrano nga nipadayag sa kabalaka nga patyon siya inig biya sa mga Katsila. Nangaliya siya nga inig abot sa adlaw sa paghukom mangayo siya sa kalag sa iyang higala nga si João Carvalho. Apan wa na maminaw ang iyang mga sakop ug bisan si Carvalho wa manginlabot.

Gipahibawo sila ni Serrano nga patay nang kauban niyang pangu nga si Duarte Barbosa ug ang astrologer nga si Andres San Martin. Nakita ni Serrano ang pag-isa sa mga pundo ug pagpalayo sa mga barko. Way nagpaabot sa kabangis sa panimawos ni Enrique.

*  * *

Ang tulo ka itom nga barko sa mga Katsila paspas nga nipalayo sa pantalan sa Sugbo. Way naghisgot og pagsuway pagpada og puwersa nga mubadlong sa masaker, o moluwas sa mga biktima, o bisan sa pagpangita ni Enrique aron kasilotan tungod sa duguon niyang pagbudhi.

115 na lay nahibilin sa 260 nga nibiya sa Espanya sa Septiyembre 20, 1519. Kataposang nakita nilang Pigafetta ang masuk-anong mga Sugbuanon nga nitumba ug nibungkag sa krus nga gitanom ni Magellan sa tumoy sa bukid. Wa nila makita si Enrique ug bisan si Humabon. Nga human sa pagbiya sa mga langyaw wa na igkita sa kasaysayan.

* * *

(Gikan sa talaan ni Antonio Pigafetta, kuyog sa expedition ni Magellan, nga naapil sa librong Over the Edge of the World: Magellan's Terrifying Circumnavigation nga sinuwat ni Laurence Bergreen)