Grasya Sa Basura

CEBU, Philippines – Hugaw man sa atong panan-aw ang basura apan adunay ubang tawo nga naghatag og dakong bili niini. Dili gayud nila ikauwaw ang mopunit og basura kay mao kini ang naghatag nila og grasya ug paglaum.

Si Emmanuel “Maning” Caña, 50 anyos, buhing saksi sa grasya nga matagamtam diha sa pagpamasura. Siya maoy tag-iya sa junk shop nga Maning Enterprises diha sa barangay Labangon.

Lumad nga taga San Carlos, Milagros, Masbate si Maning, ug kamaguwangan sa 20 ka magsuon. Mang-uuma ug mananagat ang iyahang amahan ug wala’y trabaho iyahang inahan. Naputos sila og utang gumikan sa ilang kalisud.

 “Among pagkaon sa una kay balanghoy, bata pako sige nako’g lukdo og balanghoy,” tug-an niya sa Banat Tingusbawan.

Matag adlaw, walo ka kilometro sab ang iyang baktason una pa makaabot sa tunghaan. Singko sentabos ra iyang bawon. Dihang nitungtong na siya og grade six, nipailawom siya sa poder sa iyang iyaan sanglit dili na makasugakod ang iyang mga ginikanan sa iyang pagtungha.

 “Trabaho nako tighakot og kasag nga tagsa ka kaing,” hinumdom pa niya.

Dihang high school na siya, nibalhin siya pagpuyo sa syudad kauban sa iyang apohan. Libre siya og puy-anan ug pagkaon didto, apan managat siya magabii ug mamaligya og newspaper sa kadlawon.

“Nakahuman ko’g high school akong karsones pang-eskwela kay usa ra,” paambit pa niya.

Tinguha gyud unta niya nga mupadayon og kolehiyo, apan wala na gyud sila’y ikasarang. Hinungdan nga nanimpad siya didto sa Pampanga kauban sa iyang ig-agaw. Sa bukid ang trabaho, ug nilungtad siya og duha ka tuig. Nibalik siya og Masbate kay buot gyud niya nga mutungha og kolehiyo.

 “Bisan taga bukid ko, naa sab koy pangandoy ba. Dili ko mosugot nga mosunod sa akong papa,” nagkanayon siya.

Padayon niya,  “Ang akong gihuna-huna nga kung magminyo ko nga ingon ani akong sitwasyon, dili ko gusto makasinati akong mga anak sa susamang kasinatian.”

Apan wala gyud siya gihapon makatungha. Busa, sa edad nga 18-anyos, nitaak siya dinhi sa Sugbo. Gihagad siya sa iyang ig-agaw didto sa iyaan sa bana niini nalandig isip tig-deliver og softdrinks.

Kanunay matud pa siya nga makabuak og botelya, hinungdan nga gamay na lamang ang mahabilin sa iyang sweldo. Unya, may nakaila siya nga tricyle diver, nga maoy nag-aghat niya isip tig-deliver og LPG, diin ang iyang suhol P180 matag adlaw.

Niarang-arang iyahang kinabuhi niining tungora ug tulo ka tuig siya sa maong trabaho. Didto niya nahimamat ang kusinera nga si Crispina nga karon iyahang asawa. Sa Dumaguete sila gikasal.

Human sa kasal nibalik siya dinhi sa Sugbu ug  may nahigala nga nagnegosyo og buy and sell og mga botelya. Nakauyon siya sa maong negosyo, busa nagsige siya og uban-uban niini.

Hangtod nga gikuha siya sa iyahang amigo isip drayber sa gamay nga sakyanan niini nga kargahan og mga pinalit nga mga botelya. Sa sige niyag kuyog nakatigom siya og puhonan, hangtod nga magkasosyo na sila sa iyahang amigo.

Sa nakaluag-luag na siya, gikuha na niya iyahang asawa gikan sa Dumaguete. Ang iyahang misis sab hinay-hinay nga namalit og botelya sa ilahang mga silingan.

Pagtukod og negosyo

Sa kadugayan hingpit nga nakat-onan ni Maning ang pagpadagan og junkshop. Hangtud nga nakapalit siya og motor nga maoy kargahan og mga pinalit nga botelya. Niining tungora, hingpit na nga nibuwag sa negosyo sa iyang higala ug nagkaugalingon siya kauban sa iyang asawa. Naabot sila og Bohol sa pagpamalit og botelya. Mopuhonan matud pa sila sa una og P70,000.

Hangtod nga nakaabang na sila og gamay nga luna diha sa barangay Tisa ug nagbukas na sila og kaugalingong junkshop. Mamalit sila og mga plastik, botelya ug puthaw diin aduna silay karumatero nga ilang gigahinan og puhonan.

Unya nakakita na sab sila og laing pwesto. Ginganlan nila kini og Maning Junkshop. Dinhi nakapalit na siya og dako nga sakyanan. Kusog kaayo matod pa ilahang negosyo kaniadto ug nanginahanglan sila nga moabli og laing pwesto. Nanghuwam sila og kwarta para palit og luna para sa laing pwesto sa junk shop ug mao na kini karon ang ilahang labing dako nga pwesto nga nahimutang sa Labangon.

Baynte dos ka tuig na sa maong negosyo si Maning. Aduna na siya’y branch karon sa Minglanilla, ug sa pipila ka bahin sa Leyte.  Gumikan sa maong negosyo nakatabang na siya sa iyahang mga igsuon, nga iyang gipatrabaho sa iyang junkshop.

Sama sa ubang negosyo, aduna sab kini pagsulay. “Makaingon gyud ko nga maayo gyud ang Ginoo sa mga tawo nga naningkamot ba. Bisan nga aduna mi pagsuway sa negosyo, wala gyud me pasagdi.”

Mapasigarbuhon gayud si Maning sa mao niyang negosyo. “Kon makita sa mga professional nga hugaw ang amoang negosyo, wala sila kahibaw nga  ang blessing sa tawo nga kugihan kay naa gikan sa basura.”

Gani nakahuman na ang iyang mga anak og kolehiyo gumikan sa mao niyang negosyo. Aduna siya’y anak nga optometrist, ug may gradwado na sab siya og psychology ug mechanical engineering.

 “Proud kaayo ko, bisan naa kos basura, diri ko nabuhi, mao na nakapaeskwela sa akong mga anak.”

Ug sekreto niya sa iyang kalampusan mao nga, “Honest lang gyud ka sa imong customer, dili ka manikas sa timbang. Dili sab nimo haloan og bisyo.”

Dugang pa niya,  “Kinahanglan  mosunod ka parehas sa Insik, bahalag gamay basta naa lang.”

Samtang tambag niya ngadto sa mga naglisud sa kinabuhi mao nga magpabiling positibo gayud ang panlantaw.

 “Dili kita mabalaka kon unsa atong kan-on, kay ang Ginoo, mo-provide. Parehas sa mga langgam, dili sila mopugas, pero mabuhi sila. Kon wala pasagdi sa Ginoo ang langgam, kita pa kaha nga mas bililhon pa tas langgam,” makahuluganon niyang pulong pinasikad sa nalatid sa Bibliya.

Dugang pa niya, kon ang tawo dili lang mawad-an og paglaom, bisan maglakaw-lakaw lamang sa dalan ug mamunit  og basura makakwarta gyud.

“Kinahanglang honest lang ta sa atong isig ka tawo, ug dili manikas.”